లోహాలు, అలోహాలు

లోహాలు - భౌతిక ధర్మాలు 
ద్యుతిగుణం:
¤ ప్రకాశమంతమైన ఉపరితలం ఉండి కాంతిని పరావర్తనం చేయగలిగే పదార్థాలను ద్యుతిగుణం ఉన్న పదార్థాలనీ, ఆ గుణాన్ని ద్యుతిగుణం అనీ అంటారు.
¤ ద్యుతి గుణం అంటే మెరిసే స్వభావం.
¤ ప్రకాశమంతంగా లేని పదార్థాలను ద్యుతిగుణం లేని పదార్థాలు అంటారు.
¤ ఇనుము, రాగి, జింక్, అల్యూమినియం లాంటివి మెరిసే స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.
¤ గంధకం (సల్ఫర్), కార్బన్ లాంటివి మెరిసే స్వభావాన్ని కలిగి ఉండవు.
¤ సాధారణంగా లోహాలన్నీ ద్యుతి గుణాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.
¤ ధ్వనిని ఉత్పత్తి చేసే పదార్థాలను ధ్వని గుణం ఉన్న పదార్థాలు అంటారు.
ఉదా: జింక్, అల్యూమినియం, మెగ్నీషియం
 

స్తరణీయత:
¤ పదార్థాలను కొట్టినప్పుడు పలుచటి రేకులుగా సాగే గుణాన్ని స్తరణీయత అంటారు.
¤ పలుచని చదునైన రేకులుగా మారే పదార్థాలను స్తరణీయ పదార్థాలు అంటారు.
¤ లోహాలు స్తరణీయత (అఘాత వర్థనీయత) ధర్మాన్ని కలిగి ఉంటాయి.
¤ పదార్థాల స్తరణీయతా వ్యాప్తి వేర్వేరుగా ఉంటుంది.
¤ అత్యధిక స్తరణీయత ఉన్న లోహం బంగారం.
¤ అల్యూమియం, వెండి కూడా అధిక స్తరణీయతతో ఉంటాయి.
 

తాంతవత:
¤ పదార్థాన్ని సన్నటి తీగలుగా మార్చగలిగే ధర్మాన్ని తాంతవత అంటారు.
¤ దాదాపు అన్ని లోహాలు తాంతవత ధర్మాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.
¤ అధిక తాంతవత ఉన్న లోహం ప్లాటినం.
 

విద్యుత్ వాహకత:
¤ తమ ద్వారా విద్యుత్‌ను ప్రవహింపజేసే ధర్మాన్ని విద్యుత్ వాహకత అంటారు.
¤ దాదాపు లోహాలన్నీ విద్యుత్ వాహకతను ప్రదర్శిస్తాయి.
¤ అత్యుత్తమ విద్యుత్ వాహకం వెండి.
 

ఉష్ణ వాహకత:
¤ పదార్థం ద్వారా ఉష్ణం ప్రసరించే ధర్మాన్ని ఉష్ణవాహకత అంటారు.
¤ ఉత్తమ ఉష్ణ వాహకం వెండి.
¤ ఉష్ణ వాహకతను అన్ని లోహాలు ఒకేలా ప్రదర్శించవు.
¤ అల్యూమినియం, రాగి, ఇనుముకు ఉండే అధిక ఉష్ణవాహకత కారణంగా వాటిని వంట పాత్రల తయారీకి ఉపయోగిస్తారు.
 

లోహాల రసాయన ధర్మాలు:
¤ లోహాలు ఆక్సిజన్‌తో చర్య జరిపి క్షార స్వభావం ఉన్న ఆక్సైడ్‌లను ఏర్పరుస్తాయి.
      2 Mg + O₂  --------> 2 MgO
      MgO క్షారస్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది. ఇది నీటిలో కరిగి Mg(OH)₂ ఏర్పరుస్తుంది. ఇది ఎరుపు లిట్మస్ కాగితాన్ని నీలి రంగులోకి మారుస్తుంది.
¤ బంగారం, ప్లాటినం లాంటివి గాలితో చర్య జరపవు కాబట్టి అవి తుప్పుపట్టవు.
¤ వెండి వస్తువులు, రాగిపాత్రలు, విగ్రహాలు కొంతకాలం తర్వాత మెరుపును కోల్పోతాయి. వెండి వస్తువులు నల్గగా, రాగి వస్తువులు ఆకుపచ్చగా మారతాయి. కారణం ఇవి గాలితో చర్య జరపడమే.
¤ లోహాలు నీటితో చాలా నెమ్మదిగా చర్య జరుపుతాయి.
¤ లోహాలు ఆమ్లాలతో చర్యజరిపి హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి.
    Mg + 2 HCl  -----------> MgCl₂ + H₂ 
¤ అధిక చర్యాశీలత కలిగిన లోహాలు, తక్కువ చర్యాశీలత కలిగిన లోహాలను స్థానభ్రంశం చెందిస్తాయి.
 

అలోహాలు:
¤ అలోహాలు ద్యుతిగుణం, ధ్వనిగుణం లాంటి లోహధర్మాలను కలిగి ఉండవు.
¤ ఇవి నీటితో, ఆమ్లాలతో చర్య జరపవు.
¤ అలోహాలు O₂ తో చర్యజరిపి అలోహ ఆక్సైడ్‌లను ఏర్పరుస్తాయి.
¤ ఇవి ఆమ్ల స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి.
    S + O₂  -----------> SO₂
¤ ఇవి నీలి లిట్మస్ కాగితాన్ని ఎరుపు రంగులోని మారుస్తాయి.
 

లోహాలు - ఉపయోగాలు:
¤ మిఠాయిలపై అలంకరించడానికి పలుచటి వెండి రేకును ఉపయోగిస్తారు.
¤ తినుబండారాలను ప్యాకింగ్ చేయడానికి, చాక్లెట్ రేపర్లకు పలుచటి అల్యూమినియం రేకును వినియోగిస్తారు.
¤ అల్యూమినియం, రాగి మిశ్రమాన్ని నాణేలు, పతకాలు, విగ్రహాల తయారీలో వాడతారు.
¤ జింక్, ఇనుము మిశ్రమాన్ని ఇనుప రేకుల తయారీలో వినియోగిస్తారు.
¤ వ్యవసాయ పనిముట్ల తయారీలో ఇనుమును, అలంకరణ సామాగ్రిలో వాడతారు.
¤ థర్మామీటర్లలో పాదరసాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
 

అలోహాలు - ఉపయోగాలు:
¤ సల్ఫర్‌ను బాణసంచా, మందుగుండు సామగ్రి, గన్‌పౌడర్, అగ్గిపెట్టెలు, యాంటీసెప్టిక్ ఆయింట్‌మెంట్‌ల తయారీకి ఉపయోగిస్తారు.
¤ ఉల్లిపాయలు, వెల్లుల్లి, గుడ్డు, వెంట్రుకలు, చేతి గోళ్లలో సల్ఫర్ ఉంటుంది.
¤ శుద్ధి చేసిన కార్బన్‌ను విరంజనకారిగా వినియోగిస్తారు.
¤ ఆల్కహాల్‌లో కలిపిన అయోడిన్ (టింక్చర్ అయోడిన్)ను వైద్య అవసరాలకు ఉపయోగిస్తారు.
¤ చాలా వరకు లోహాలు ఘనస్థితిలో లభిస్తాయి.
 

మన చుట్టూ జరిగే మార్పులు: పదార్థ మార్పులు రెండు రకాలు
      1. భౌతిక మార్పులు
      2. రసాయన మార్పులు.
 

1. భౌతిక మార్పులు:
¤ ఈ మార్పులో పదార్థం రంగు, స్థితి, ఆకారం, పరిమాణంలో మార్పు కనిపిస్తుంది కానీ, కొత్త పదార్థాలు ఏర్పడవు.
ఉదా: మంచు గడ్డ కరగడం, నెయ్యి కరగడం; కొబ్బరినూనె చలికాలంలో గడ్డకట్టడం. బెలూన్, సైకిల్ ట్యూబ్‌ను గాలితో నింపడం, కొవ్వొత్తిని వేడిచేయడం, గుడ్డును ఉడక బెట్టడం.
¤ భౌతిక మార్పులో ప్రయోగ పరిస్థితిని వెనుకకు తిప్పితే తిరిగి మొదటి పదార్థం ఏర్పడుతుంది.
¤ అయోడిన్ (ఘనం)     అయోడిన్ (బాష్పం)
¤ NH₄Cl (ఘనం)     NH₄Cl (తెల్లటి దట్టమైన పొగలు)
¤ ZnO (తెలుపు)     ZnO (పసుపు)
 

2. రసాయన మార్పులు:
¤ పదార్థ సంఘటనంలో మార్పు జరిగితే అది రసాయన మార్పు. దీన్నే రసాయన చర్య అంటారు.
¤ రసాయన మార్పులో కొత్త పదార్థం ఏర్పడుతుంది.
ఉదా: మెగ్నీషియం తీగను గాలిలో మండించగా మెగ్నీషియం ఆక్సైడ్ ఏర్పడుతుంది.
    2 Mg + O₂  -----------> 2 MgO
  జింక్ కార్బొనేట్‌ను వేడిచేస్తే ZnO ఏర్పడటం.
    ZnCO₃ -----------> ZnO + CO₂
¤ కిరణజన్యసంయోగక్రియ, గోడకు వెల్ల వేయడం, అగ్గిపుల్లను వెలిగించడం, టపాకాయలను పేల్చడం... అన్నీ రసాయన మార్పులే.
¤ వేసవికాలంలో చర్మం రంగులో మార్పురావడం, టీ తయారీ, నొప్పులకు వాడే లేపనాలు, వ్యాధులకు వాడే మందు బిల్లలు లాంటివి రసాయన మార్పులు.
 

ఇనుము తుప్పు పట్టడం:
¤ ఇనుమును ఎక్కువ కాలం గాలి తగిలేలా ఉంచినప్పుడు అది గాలిలోని ఆక్సిజన్‌తో చర్యజరిపి ఆక్సైడ్ రూపంలో కొత్త పదార్థంగా ఏర్పడుతుంది. ఈ ప్రక్రియను తుప్పుపట్టడం అంటారు.
¤ ఇనుము + ఆక్సిజన్ (గాలి నుంచి) + నీరు  తుప్పు (ఇనుము)
¤ తుప్పు పట్టడాన్ని నిరోధించడానికి ఇనుప వస్తువులకు నేరుగా నీరు, గాలిలో ఆక్సిజన్ లాంటివి తగలకుండా చూడాలి.
¤ ఇనుప వస్తువులకు రంగు లేదా గ్రీజుతో పూతవేయాలి.
 

రచయిత: పి. ఢిల్లీబాబు