* వాక్యంలో పదాల మధ్య అర్థవంతమైన సంబంధాన్ని ఏర్పాటు చేసేవి విభక్తులు.
ఉదా: సీత తమ్ముడు కొట్టింది. (ఇది అర్థవంతం కానిది)
సీత తమ్ముడిని కొట్టింది. (విభక్తి చేర్చినప్పుడు అర్థవంతమైంది)
* విభక్తి అంటే విభాగము అని అర్థం.
* ఈ విభక్తులకే కారకాలు అని పేరు.
తెలుగులో విభక్తులు మొత్తం-8
1. ప్రథమా విభక్తి: డు, ము, వు, లు
* ప్రాతిపదిక, ఉక్తార్థ, సంబోధనాంతంబు ప్రథమయగు
* ప్రాతిపదిక అంటే నియత ఉపస్థితికం. ఒక పదాన్ని విన్న వెంటనే దాని అర్థం, పుట్టుక గుర్తుకురావడం.
ఉదా: ‘రామ’ అంటే దశరథుడి అగ్రతనయుడు అని, ‘రావణ’ అనగానే లంకాధిపతి అని గుర్తుకురావడం. ‘రామ’ అనే శబ్దం పుంలింగం కాబట్టి ‘డు’ అనే ప్రత్యయం చేరి రాముడు అనే పదం ఏర్పడింది.
‘వృక్ష’ కు ము చేరి - వృక్షము అవుతుంది. ఉకారాంత గో శబ్దానికి ‘వు’ చేరుతుంది.
ధేను - ధేనువు
ఉక్తార్థం అంటే వాక్యంలో క్రియ ఎవరిని సూచిస్తుందో వారిని ఉక్తార్థం అంటారు.
ఉదా: రాముడు రావణుడిని చంపెను.
ఉక్తార్థం క్రియ
రాముని చేత చంపబడెను
ఉక్తార్థం క్రియ
* సంబోధనార్థం అంటే దూరంగా ఉండే వాళ్లని దగ్గరకు రమ్మని పిలవడం దీన్నే ‘ఆమంత్రణం’ అని పిలుస్తారు.
* ఓ ఆమంత్రణంబునందగు
* సంబోధన యందు విభక్తి దీర్ఘత్వమును పొందును.
ఉదా: ఓ రాముడు - ఓ రాముడా!
2. ద్వితీయా విభక్తి: నిన్, నున్, లన్, కూర్చి, గురించి కర్త్రర్థం నందు కర్మకు ద్వితీయమగు
ఉదా: దేవదత్తుడు వంటకమును వండును.
3. తృతీయా విభక్తి: చేతన్, చేన్, తోడన్, తోన్
* కర్మార్థము నందు కర్తకు చేతయగు
ఉదా: వంటకము దేవత్తుని చే(త) వండబడింది. కరణార్థ, సహార్థ, తుల్యార్థములకు తోడ యగు
* కరణార్థం అంటే క్రియా సిద్ధికి ప్రకృష్ణ ఉపకారకం. పని జరగడానికి మిక్కిలి సహకరించే సాధనం.
ఉదా: ఆమె నోటితో మాట్లాడుతూ, నొసలుతో వెక్కిరిస్తుంది.
* రాజు కుంచెతో బొమ్మకు రంగు వేస్తున్నాడు
* సహార్థం అంటే కలిసి
ఉదా: రాజు సేనలతోడ వచ్చె
* తుల్యార్థం అంటే సమానం.
ఉదా: ఏకలవ్యుండు అర్జునుడి తోడ ధానుష్కుండు. ఆధునిక కాలంలో మహిళలు పురుషుడి తోడ సమాన హక్కులు అనుభవిస్తున్నారు.
* ఉపయోగం నందు అఖ్యాతకు తోడయగు
* ఉపయోగం అంటే నియమపూర్వక విద్యా స్వీకారం.
ఉదా: రామ కృష్ణులు సాందీపుడి తోడ విద్యనభ్యసించిరి.
4. చతుర్థీ విభక్తి: కొఱకున్ (కొరకు), కై
* సంప్రదాన, ఉద్దేశాల యందు కొరకు యగు.
* సంప్రదానం అంటే త్యాగోద్దేశం.
* ఎవరి కొరకు త్యాగం చేస్తారో వారినే సంప్రదానం అని పిలుస్తారు.
ఉదా: జనకుడు రాముని కొరకు కన్యనిచ్చెను.
* ఉద్దేశం అంటే త్యాగ ప్రశస్తి లేనిది.
ఉదా: విద్యార్థి విద్య కొరకు అర్థించెను.
5. పంచమీ విభక్తి: వలనన్, కంటెన్, పట్టి
* అపాదాన కారకములకు వలన యగు.
* అపాదాన కారకములు అంటే - అపాయ, భయ, భవ అంతర్థి, త్రాణ, డస్సిపోవడం
ఉదా: రాక్షసుల వలన మానవ జాతి ప్రమాదం పొందింది.
అగ్ని వలన భయం.
మనువు వలన మనిషి పుట్టే.
తల్లి వలన శిశువు రక్షణ పొందె.
పాడి వలన పరాకు పొందె.
* నిర్ధారణ పంచమికి కంటె యగు.
* నిర్ధారణ అంటే వేరుచేయడం.
ఉదా: బాటసారులందరి కంటె పారువాడు బహు శీఘ్రంబు.
గోవులన్నింటి కంటె కపిలగోవు బహు క్షీరంబు.
* హేత్యర్థ గుణ క్రియల యందు పట్టి యగు అంటే కారణాన్ని తెలిపే క్రియ గుణములకు పట్టి చేరుతుంది.
ఉదా: వచ్చుటంబట్టి ధన్యుడవగుదువు.
జ్ఞానాన్ని బట్టి సంపాదన ఉండును.
6. షష్ఠీ విభక్తి: కిన్, కున్, యొక్క, లోన్, లోపలన్
* శేష షష్ఠికి యొక్క యగు
* శేషం అంటే సంబంధాలను తెలిపేది.
1. జన్యుజనక సంబంధం
ఉదా: వాయుపుత్రుడు - వాయువు యొక్క పుత్రుడు
2. కర్తృత్య సంబంధం
ఉదా: కాళిదాసు నాటకం - కాళిదాసు యొక్క నాటకం
3. అంగాంగ సంబంధం
ఉదా: సీతముఖం - సీత యొక్క ముఖం
4. బంధు సంబంధం
ఉదా: సీత మరిది - సీత యొక్క మరిది
5. స్వస్వామి సంబంధం
ఉదా: ప్రభుత్వ భవనం - ప్రభుత్వం యొక్క భవనం
* నిర్ధారణ షష్ఠికి లోన్ లోపల యగు.
ఉదా: ఉపాధ్యాయులలో భాషోపాధ్యాయుడు పాఠశాలకు గుండెకాయ.
అందరిలో ఈమె గౌరవస్తురాలు,
తెలుగులో అత్యధికంగా వాడుకలో ఉండే విభక్తి - షష్ఠీ విభక్తి
7. సప్తమీ విభక్తి:
* అధికరణం ‘యందు’ సప్తమి యగు.
* అధికరణం అంటే అర్థం ఆధారం.
అధికరణాలు 3. అవి: 1) ఔపశ్లేషికం 2) వైషయికం 3) అభివ్యాపకం
1. ఔపశ్లేషిక అధికరణం: ఒకరిపై ఒకరు ఆధారపడటం. ఉదా: ఘటమందు జలం ఉంది
2. వైషయిక అధికరణం: విషయ సంబంధమైన ఆధారం. ఉదా: మోక్షమందు ఇచ్ఛ కలదు.
3. అభివ్యాపకం: మొత్తం అని అర్థం. ఉదా: అన్నిటి యందు ఈశ్వరుడు గలడు.
8. సంబోధన ప్రథమా విభక్తి: ఓ, ఓయీ, ఓరీ, ఓసీ అనేవి సంబోధన ప్రథమా విభక్తి ప్రత్యయములు
* ఓ అనే సంబోధన స్త్రీ, పురుషులిద్దరికీ ఉపయోగిస్తారు.
ఉదా: ఓ కృష్ణా!
ఓ లక్ష్మీ!
* ఓయీ అనే సంబోధన పురుషులకు మాత్రమే ఉపయోగిస్తారు.
ఉదా: ఓయీ రావణా!
ఓసీ నీచ స్త్రీలకు వాడతారు.
ఉదా: ఓసీ దుష్టురాలా!
ఓరీ నీచ పురుషుడికి వాడతారు.
ఉదా: ఓరీ మూర్ఖుడా!
ఓరీ, ఓసీ అనే పదాలను మిత్రత్వాన్ని తెలపడానికి కూడా ఉపయోగిస్తారు.
ఉదా: ఓసీ ముద్దుబాలా!
ఓరీ చిన్ని కృష్ణ
అభ్యాస ప్రశ్నలు
1. ఆమె నోటితో మాట్లాడి నొసటితో వెక్కిరిస్తుంది - ఈ వాక్యంలో ‘తో’ ఏ అర్థంలో ఉపయోగించారు.
1) కరణార్థం 2) సహార్థం 3) తుల్యార్థం 4) కర్త్రర్థం
జ: కరణార్థం
2. ఆమంత్రణం అంటే
1) ఉపస్థితికం 2) నియతం 3) సంబోధన 4) ఔపశ్లేషికం
జ: సంబోధన
3. అన్నిటియందీశ్వరుండు గలడు - అనే వాక్యంలోని ఆధారం.
1) ఔపశ్లేషికం 2) వైషయికం 3) అభివ్యాపకం 4) ఉపయోగం
జ: అభివ్యాపకం
4. సంబంధాలను తెలిపే విభక్తి
1) షష్ఠీ విభక్తి 2) ప్రథమా విభక్తి 3) సప్తమీ విభక్తి 4) చతుర్థీ విభక్తి
జ: షష్ఠీ విభక్తి
5. సుబ్బారావుకు నలుగురు కూతుళ్లు - ఈ వాక్యంలో ‘కు’ అనే ప్రత్యయం బోధించే అర్థం
1) స్వామ్యార్థం 2) తుల్యార్థం 3) సహార్థం 4) సంబంధార్థం
జ: సంబంధార్థం
6. భక్తులు భగవంతుని పూజిస్తారు - ఈ వాక్యంలో ‘భగవంతుని’ అనేది ఏ కారకం?
1) కర్తృ కారకం 2) కర్మ కారకం 3) అపాదాన కారకం 4) కరణ కారకం
జ: కర్మ కారకం
7. వలన, కంటె, పట్టి అనేవి ఏ విభక్తి ప్రత్యయాలు?
1) ద్వితీయా విభక్తి 2) తృతీయా విభక్తి 3) పంచమీ విభక్తి 4) షష్ఠీ విభక్తి
జ: పంచమీ విభక్తి
8. కారకాలు ఎన్ని?
1) రెండు 2) నాలుగు 3) ఆరు 4) ఎనిమిది
జ: ఆరు
9. ప్రథమా విభక్తి ప్రత్యయంలో బహువచనాన్ని బోధించే ప్రత్యయం
1) డు 2) ము 3) వు 4) లు
జ: లు