జంతువుల్లో ప్రత్యుత్పత్తి

 సజీవుల ముఖ్య లక్షణాల్లో ప్రత్యుత్పత్తి ఒకటి. దీనివల్ల అవి తల్లిదండ్రులను పోలి ఉండే, సంతానాన్ని ఉత్పత్తి చేస్తాయి.

* ప్రత్యుత్పత్తి : 

1) తరతరాలకు జాతిని కొనసాగించడానికి,
2) జనాభా సంఖ్యను వృద్ధి చేయడానికి సహాయపడుతుంది.
ప్రత్యుత్పత్తిలోని రకాలు, వివిధ రకాల జంతువులు, పక్షుల్లో అది జరిగే విధానాల గురించి తెలుసుకుందాం.
    గుడ్లు పెట్టే జంతువులను అండోత్పాదకాలు అంటారు.ఉదా: పక్షులు, పాములు, చేపలు, కప్పలు, కీటకాలు మొదలైనవి.
*  ప్రత్యక్షంగా పిల్లలను కని, పాలిచ్చి పెంచే జంతువులను శిశూత్పాదకాలు అంటారు. ఉదా: క్షీరదాలు.
*  బొద్దింక - 'గుడ్ల తిత్తి' అనే పెట్టెలో గుడ్లను పెడుతుంది.
*  గొల్లభామ - గుడ్లను 'కాయ' లాగ మారుస్తుంది.
*  దోమ - 300 గుడ్లను పడవ ఆకారంలో 'బల్లకట్టు' గా పెడుతుంది.
*  గొంగళిపురుగు ప్రౌఢ సీతాకోకచిలుకగా  'రూప విక్రియ' చెందుతుంది.
* రూపవిక్రియ అంటే 'తల్లిదండ్రులకు భిన్నంగా ఉండే లార్వా.. తల్లిదండ్రులను పోలి ఉండే రూపాన్ని' పొందడం.
* దోమ లార్వాను 'రిగ్లర్', ఈగ లార్వాను 'మెగ్గాట్ అంటారు.
*  చేపలు సామాన్యంగా 'అండోత్పాదకాలు', కానీ షార్క్ చేపలు - శిశోత్పాదకాలు (ప్రత్యక్షంగా పిల్లల్ని కంటాయి).
*  కప్పలు అండోత్పాదకాలు. వాటి గుడ్లు లార్వాలుగా మారతాయి.
*  కప్ప లార్వాను 'టాడ్‌పోల్' అంటారు. ఇది చిన్న చేపలా కనిపిస్తుంది.

*  రూపవిక్రియ ప్రక్రియ ద్వారా కప్ప లార్వా - చిరుకప్పగా మారుతుంది (థైరాక్సిన్).
*  సరీసృపాలైన పాములు, మొసళ్లు, తొండలు, బల్లులు - అండోత్పాదకాలు.
*  పాములన్నీ అండోత్పాదకాలు, కానీ రక్తపింజర పాములు - శిశూత్పాదకాలు.
*  పక్షులు అండోత్పాదకాలు. అవి తగినంత వేడిమి ఇవ్వడానికి గుడ్లపై కూర్చోవడాన్నే 'పొదగడం' అంటారు.
*  కోడి 21 రోజుల్లో గుడ్లను పొదుగుతుంది.
*  అతిపెద్ద గుడ్డు పెట్టేది - ఆస్ట్రిచ్
*  అతి చిన్న గుడ్డు పెట్టేది- హమ్మింగ్ బర్డ్.
 

క్షీరదాలు: పిల్లలను కని, పాలిచ్చి పెంచే జంతువులను క్షీరదాలు అంటారు.
ఉదా: ఆవు, పిల్లి, కుక్క, గేదె, గుర్రం, పులి, సింహం, ఏనుగు, కోతి, మానవుడు.
* తల్లి గర్భంలో పిల్లజీవి అభివృద్ధి చెందే కాలాన్ని 'గర్భావధి కాలం అంటారు.

*  ఎకిడ్నాను స్పైనీ యాంట్ ఈటర్ అంటారు.
*  ఇవి క్షీరదాలు అయినప్పటికీ ఒకటి లేదా రెండు గుడ్లను స్త్రీ జీవి పొట్ట ముందున్న సంచిలో పెట్టి, వాటిని పొదుగుతాయి.
* డక్‌బిల్ ప్లాటిపస్‌లు నదుల ఒడ్డున ఉన్న బొరియల్లో 2 గుడ్లు పెడతాయి.
*  ఎకిడ్నా, డక్‌బిల్ ప్లాటిసస్, కంగారులు - ఆస్ట్రేలియా, టాస్మేనియాల్లో నివసిస్తాయి.
*  కంగారు పూర్తిగా ఎదగని పిల్లలని కని, వాటిని స్త్రీ పొట్టమీద ఉండే సంచిలో పెంచుతుంది.

అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి

బీజకణాల కలయిక లేకుండానే కొత్త జీవి ఏర్పడే ప్రత్యుత్పత్తిని 'అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి' అంటారు. అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి కింది రకాలుగా జరుగుతుంది.

ద్విధావిచ్ఛిత్తి: ఒక జీవి రెండు పిల్లజీవులుగా విభజన చెందడాన్ని 'ద్విధావిచ్ఛిత్తి' అంటారు.
* పేరమీషియంలో విభజన కణానికి మధ్యగా, అడ్డంగా జరుగుతుంది.
*  పేరమీషియంలోని జీవపదార్థం, స్థూల కేంద్రం, సూక్ష్మ కేంద్రకాలు అనే రెండు భాగాలుగా విభజన చెందుతుంది.
*  పేరమీషియంలో ద్విధావిచ్ఛిత్తి సుమారు రెండు గంటల్లో పూర్తవుతుంది (1 రోజులో 1-4 సార్లు).కోరకాల ద్వారా ప్రత్యుత్పత్తి
కోరకాల ద్వారా ప్రత్యుత్పత్తి
*  హైడ్రా మంచినీటిలో జీవించే బహుకణజీవి. ఇది కోరకాల ద్వారా ప్రత్యుత్పత్తి జరుపుకుంటుంది.
*  హైడ్రా శరీర కుడ్యం నుంచి బయటకు ఏర్పరిచే చిన్న చిన్న బొడిపెల లాంటి నిర్మాణాలను 'కోరకాలు' అంటారు.
*  హైడ్రా ఒకవైపు ఆధారం ద్వారా మొక్కలను అంటి పెట్టుకుని, రెండో చివర దారాల్లా ఉండే స్పర్శకాలను ఏర్పరచుకుంటుంది.
*  బొడిపె-స్పర్శకాలను ఏర్పరచుకుని, పరిమాణంలో పెద్దదై, తల్లి నుంచి వేరై, స్వతంత్ర జీవనం గడుపుతుంది.

పునరుత్పత్తి
*  కోల్పోయిన లేదా తెగిన శరీర భాగాలను తిరిగి ఏర్పరచుకోవడాన్ని 'పునరుత్పత్తి' అంటారు.
*  వానపాములో పునరుత్పత్తి తల ఉండే భాగానికే పరిమితం, అంటే తోక భాగం పునరుత్పత్తిని చూపలేదు.
*  పునరుత్పత్తి శక్తి ఎక్కువగా కలిగి ఉండే జంతువులకు ఉదాహరణ - స్పంజికలు, హైడ్రా, సముద్ర నక్షత్రం.
*  జీవులు తమ శరీరం నుంచి ప్రత్యక్షంగా పిల్ల జీవులను ఉత్పత్తి చేయడాన్ని 'అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి' అంటారు.

లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి

    పురుష, స్త్రీ బీజ కణాల (లేదా) సంయోగ బీజాల కలయిక ద్వారా కొత్త జీవులు ఏర్పడే ప్రత్యుత్పత్తిని లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి అంటారు.
* పురుష ప్రత్యుత్పత్తి అవయవాలను 'ముష్కాలు' అని, స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి అవయవాలను 'స్త్రీ బీజకోశాలు' అని అంటారు.
* పురుష బీజకణాలను శుక్రకణాలు అని, స్త్రీ బీజకణాలను అండాలు అని అంటారు.
* శుక్రకణానికి తల, తోక ఉంటుంది. ఈ రెండింటిని కలుపుతూ నడిమి తునక ఉంటుంది.

* ఫలదీకరణం: స్త్రీ, పురుష సంయోగ బీజ కణాల కలయికను ఫలదీకరణం అంటారు.

*  అంతర ఫలదీకరణం: స్త్రీ జీవి శరీరం లోపల జరిగే ఫలదీకరణం.
ఉదా: సరీసృపాలు, పక్షులు, కీటకాలు, క్షీరదాలు.
*  బాహ్య ఫలదీకరణం: స్త్రీ జీవి శరీరం బయట జరిగే ఫలదీకరణం.
ఉదా: చేపలు, ఉభయచర జీవులు, వానపాము.
*  ఫలదీకరణం చెందిన అండం ఒక కొత్త జీవిగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
 

కీటకాల్లో లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి (బొద్దింక):

*  బొద్దింకలో లింగభేదం ఉంటుంది. 1) మగ బొద్దింక ఉదరం ఇరుకుగా ఉంటుంది. 2) స్త్రీ బొద్దింక ఉదరం వెడల్పుగా ఉంటుంది.

*  బొద్దింకల్లో ఫలదీకరణం - జనన కోశంలో జరుగుతుంది (అంతర ఫలదీకరణం).

* బొద్దింక గుడ్లు గుడ్లకోశంలో ఉంటాయి. (వరుసకు 8 చొప్పున రెండు వరుసల్లో 16 ఉంటాయి.)

*  గుడ్లకోశం నుంచి బయటకు వచ్చే రంగు, రెక్కలులేని పిల్ల బొద్దింకలను 'సరూప శాబకాలు' అంటారు.

పక్షుల్లో ప్రత్యుత్పత్తి:

*  పక్షులు ఏకలింగ జీవులు, అండోత్పాదకాలు.
*  మగపక్షిలో ఒక జత ముష్కాలు, ఒక జత శుక్రవాహికలు, అవస్కరం, అవస్కర రంధ్రం ఉంటాయి.
* ఆడపక్షిలో ఒకే స్త్రీ బీజకోశం, ఒకే స్త్రీ బీజవాహిక శరీర కుహరంలో ఎడమవైపు ఉంటాయి.
*  పక్షుల్లో అంతర ఫలదీకరణం స్త్రీ బీజవాహికలో జరుగుతుంది.
 

క్షీరదాల్లో ప్రత్యుత్పత్తి (మానవుడు):
క్షీరదాల్లో లింగభేదం ఉండి, అంతర ఫలదీకరణం జరుగుతుంది.
 

పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థ:
*  పురుష జీవిలో 2 ముష్కాలుంటాయి. ఇవి ముష్కగోణుల్లో అమరి ఉంటాయి.
*  ముష్కాలు శుక్రకణాలను, టెస్టోస్టిరాన్ అనే పురుష లైంగిక హార్మోన్‌ను విడుదల చేస్తాయి.
*  ముష్కంలో ముడతలుపడి ఉన్న శుక్రనాళికను 'ఎపిడిడిమస్' అంటారు.
*   ఏకస్థితిక పురుషబీజ కణాలైన శుక్రకణాలు, ఎపిడిడిమస్‌లో తాత్కాలికంగా నిల్వ ఉంటాయి.

*  శుక్రకణాలు ఎపిడిడిమస్ నుంచి శుక్రవాహిక, శుక్రాశయాల మీదుగా ప్రయాణించి ప్రసేకం ద్వారా శరీరం నుంచి బయటకు విడుదలవుతాయి.

*  శుక్రకణం తల భాగంలో ఏకస్థితిక క్రోమోజోమ్‌లు ఉన్న పెద్ద కేంద్రకం ఉంటుంది. తలపైన ఉన్న కోశం లాంటి నిర్మాణమైన 'ఏక్రోసోమ్' ఫలదీకరణలో తోడ్పడుతుంది.

*  శుక్రకణాలు స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థలో 24 నుంచి 72 గంటల వరకు సజీవంగా ఉంటాయి.
* పురుషుల్లో యుక్తవయసు రాగానే (జన్మించిన తర్వాత 14 నుంచి 15 ఏళ్ల వయసులో) శుక్రకణాల ఉత్పత్తి ప్రారంభమవుతుంది.
 

స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థ:
*  స్త్రీ జీవిలో రెండు స్త్రీ బీజకోశాలు, స్త్రీ బీజవాహికా సురంగం, ఫాలోపియన్ నాళాలు, గర్భాశయం, యోని అనే భాగాలు ఉంటాయి.
* క్షీరదాల్లో స్త్రీ జీవిలో ఫాలోపియన్ నాళాల్లో ఫలదీకరణం జరుగుతుంది.
* స్త్రీ బీజకోశాల్లోని గ్రాఫియన్ పుటికల నుంచి అండాలు శరీర కుహరంలోకి విడుదలవుతాయి. ఈ ప్రక్రియను అండోత్సర్గం అంటారు.
*   పగిలిన గ్రాఫియన్ పుటికను కార్పస్‌లూటియం అంటారు. ఇది ఈస్ట్రోజన్, ప్రొజెస్టిరాన్ అనే హార్మోన్ లను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
*   స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థలో కలిగే మార్పుల చక్రాన్ని 'రుతుచక్రం' అంటారు. రుతుచక్రం 28 నుంచి 30 రోజులకు ఒకసారి జరుగుతుంది.

*  అండం విడుదలైన 24 గంటలు సజీవంగా ఉంటుంది.

*   స్త్రీలలో రుతుచక్రం 13 లేదా 14 ఏళ్ల నుంచి ప్రారంభమై 50 లేదా 55 ఏళ్ల వరకు కొనసాగుతుంది.

*  పిండం గర్భాశయ కుడ్యానికి అంటిపెట్టుకునే ప్రక్రియను 'పిండ ప్రతిస్థాపన' అంటారు.
*  గర్భధారణ జరిగిన మూడో నెల నుంచి పిండాన్ని 'భ్రూణం' అంటారు.
*   పిండానికి, తల్లి గర్భాశయానికి మధ్య ప్రసరణ సంబంధమైన లింకు ఏర్పడుతుంది. దీన్నే 'జరాయువు' అంటారు (12వ వారంలో ఏర్పడుతుంది).
*  జరాయువు ద్వారా పిండానికి తల్లి నుంచి ఆహారం లభిస్తుంది.
* 1978 బాల్యవివాహాల అదుపు చట్టం ప్రకారం వివాహ వయసు స్త్రీలకు 18 ఏళ్లుగా, పురుషులకు 21 ఏళ్లుగా నిర్థారించారు.
*   రక్త సంబంధీకుల మధ్య జరిగే వివాహాలను 'మేనరికం' అంటారు. ఈ వివాహాల వల్ల 'మార్పు చెందిన జన్యువు' (డిఫెక్టివ్ జీన్) భార్యాభర్తలిద్దరిలోనూ ఉన్నట్లయితే వాటి కలయిక వల్ల వారికి పుట్టే బిడ్డల్లో శారీరక అంగవైకల్యం కలుగుతుంది.

రచయిత : పి.బాబా ఫక్రుద్దీన్