రసాయన బంధం - అణు నిర్మాణం

ప్రకృతిలో పదార్థం అణురూపంలో ఉంటుంది. పరమాణు రూపంలో ఉండదు. ఎందుకు? పరమాణువులు ఒంటరిగా ఉండలేవు. ఎందుకు? పరమాణువు ఇతర పరమాణువులతో ఎలాంటి బంధాలను ఏర్పరచుకుంటుంది? రసాయన బంధానికి సంబంధించి శాస్త్రవేత్తలు ఎలాంటి సిద్ధాంతాలను ప్రతిపాదించారు? అన్ని అణువుల ఆకృతులు ఒకేరకంగా ఉండవెందుకు? ఇలాంటి ఎన్నో ప్రశ్నలకు సమాధానాలను ఈ పాఠంలో తెలుసుకుంటారు.
          ప్రకృతిలో స్థితిశక్తి అతి తక్కువగా ఉండే వ్యవస్థలు చాలా స్థిరంగా ఉంటాయి. అందుకే ప్రతి వ్యవస్థ లేదా వస్తువు స్థితిశక్తిని తగ్గించుకుని, స్థిరత్వాన్ని పొందడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. అణురూపంలో ఉన్న పదార్థాన్ని పరమాణు రూపంలోకి మార్చాలంటే శక్తిని వినియోగించాలి.
                               H2 + 435.8 KJ/mol → H+H. 
      ఇక్కడ ఉపయోగించిన శక్తి విడిపోయిన పరమాణువులతో ఉంటుంది. అందుకే ఒంటరి పరమాణువు శక్తి అణువులో ఉన్న అదే పరమాణువు శక్తి కంటే ఎక్కువ. కాబట్టి, ఒంటరి పరమాణువుకు స్థిరత్వం తక్కువ. అధిక స్థిరత్వాన్ని పొందడానికి పరమాణువులు ఒకదాంతో మరొకటి సంయోగం చెంది, శక్తిని తగ్గించుకుని అణువులుగా మారతాయి.
   పరమాణువులు ఒకదాని నుంచి మరొకటి చాలా దూరంగా ఉన్నప్పుడు వాటిపై పరస్పర ప్రభావం ఏమీ ఉండదు. అవి దగ్గరగా వచ్చేటప్పుడు అంతకుముందున్న కేంద్రకానికి, దానిచుట్టూ ఉన్న ఎలక్ట్రాన్ల మధ్య ఉండే ఆకర్షణ బలాలకు అదనంగా కొత్త బలాలు ఏర్పడతాయి. అవి మొదటి పరమాణువు కేంద్రకానికి, రెండో పరమాణువులోని ఎలక్ట్రాన్లకు;

 
అలాగే రెండో పరమాణువు కేంద్రకానికి, మొదటి పరమాణువులోని ఎలక్ట్రాన్లకు మధ్య ఏర్పడే ఆకర్షణ బలాలు. రెండు పరమాణు కేంద్రకాలు, రెండు పరమాణు ఎలక్ట్రాన్ల మధ్య ఏర్పడేవి వికర్షణ బలాలు (పటం-1). 
     పరమాణువుల మధ్య దూరం తగ్గేకొద్దీ వికర్షణ బలాల ప్రభావం కంటే ఆకర్షణ బలాల ప్రభావం ఎక్కువవుతుంది. దాంతో వాటి స్థితిశక్తి తగ్గుతూ, స్థిరత్వం పెరుగుతూ ఉంటుంది. ఒకానొక కనిష్ఠ మధ్యదూరం వద్ద పరమాణువుల స్థితిశక్తి కనిష్ఠమై, స్థిరత్వం గరిష్ఠమవుతూ ఉంటుంది. పరమాణువులు ఇంకా దగ్గరగా వస్తే, వికర్షణ బలాల ప్రభావం ఆకర్షణ బలాల ప్రభావం కంటే ఎక్కువై స్థితిశక్తి పెరిగి స్థిరత్వం తగ్గుతుంది. (బలం పనిచేసే దిశలో వస్తువు చలిస్తూ ఉంటే ఆ వస్తువు స్థితిశక్తి తగ్గుతుంది.
కానీ బలం పనిచేసే దిశకు వ్యతిరేకంగా వస్తువు చలిస్తూ ఉంటే ఆ వస్తువు స్థితిశక్తి పెరుగుతుంది). అందుకే పరమాణువులు ఒకదాని దగ్గరకు మరొకటి కొంతదూరం వరకు మాత్రమే రాగలవు. ఈ దూరంలో ఉన్నప్పుడు పరమాణువులు ఒకదాంతో మరొకటి బంధితమై అణువు ఏర్పడుతుంది. ఈ పరమాణు కేంద్రకాల మధ్య ఉండే దూరాన్ని బంధదైర్ఘ్యం అంటారు. ఈ కనిష్ఠశక్తిని బంధశక్తి అంటారు (పటం 2 చూడండి).  
        జడమూలకాల పరమాణువులు ఇతర పరమాణువులతో సంయోగం చెందకుండా ఒంటరి పరమాణు రూపంలోనే ఉంటాయి. అంటే అవి స్థిరంగా ఉన్నాయన్నమాట. ఈ స్థిరత్వానికి కారణం వాటి చివరి కక్ష్యలో హీలియానికి తప్ప మిగిలిన వాటిలో 8 ఎలక్ట్రాన్లు ఉండటమే. హీలియం పరమాణువులో 2 ఎలక్ట్రాన్లు మాత్రమే ఉంటాయి (పట్టిక-3). మిగిలిన మూలకాల పరమాణువుల చివరి కక్ష్యలో 8 కంటే తక్కువ ఎలక్ట్రాన్లు ఉంటాయి.

 
ఉదా: సోడియం చివరికక్ష్యలో ఒకే ఎలక్ట్రాన్ ఉంటుంది. క్లోరిన్ చివరి కక్ష్యలో 7 ఎలక్ట్రాన్లు ఉంటాయి. అందుకే ఈ మూలక పరమాణువుల స్థిరత్వం తక్కువ. ఇవి స్థిరత్వం పొందడానికి చివరికక్ష్యలో 8 ఎలక్ట్రాన్లను (అష్టక విన్యాసం) పొందడానికి ప్రయత్నిస్తాయి.  
      Li, Na, K, Mg లాంటి మూలకాల పరమాణువులు ఒకటి లేదా ఎక్కువ ఎలక్ట్రాన్లను పోగొట్టుకుని వాటికి దగ్గరగా ఉన్న జడమూలక ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసంతో స్థిరత్వాన్ని పొందుతాయి. F, Cl, O, S లాంటి మూలకాల పరమాణువులు ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఎలక్ట్రాన్లను పొందడం వల్ల సమీప జడమూలక ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని, స్థిరత్వాన్ని పొందుతాయి. ఈ ప్రయత్నంలో రెండు రకాల మూలక పరమాణువులు ఒకదాని దగ్గరకు మరొకటి వచ్చినప్పుడు అవి బంధాన్ని ఏర్పరుచుకుంటాయి. బంధం రసాయన పదార్థాల మధ్య ఉంటుంది. కాబట్టి, దీన్ని రసాయన బంధం అంటారు. ('ఒక సమ్మేళనం రెండు పరమాణువులు లేదా రెండు వ్యతిరేక ఆవేశాలను బంధించి ఉంటే ఆకర్షణ బలాన్ని రసాయన బంధం' అంటారు).
         ఒక పరమాణువు నుంచి మరో పరమాణువుకు ఎలక్ట్రాన్ల బదలాయింపు వల్ల ఏర్పడే బంధాన్ని అయానిక బంధం అంటారు.
ఎందుకంటే ఎలక్ట్రాన్లను పోగొట్టుకోవడం లేదా గ్రహించడం వల్ల తటస్థ పరమాణువులు అయాన్లుగా మారి అవి ఒకదాన్ని మరొకటి ఆకర్షించుకుని అయానిక బంధాన్ని ఏర్పరుస్తాయి.    
 అయానిక బంధానికి ఉన్న మరో పేరు ఎలక్ట్రోవలెంట్ లేదా ఎలక్ట్రోస్టాటిక్ బంధం. ఈ బంధం ఏర్పడే విధానాన్ని కోసెల్ అనే శాస్త్రవేత్త వివరించారు. NaCl, MgO, BaCl2 లాంటి అణువుల్లో అయానిక బంధం ఉంటుంది. 
        పరమాణువుల ఎలక్ట్రాన్ ఎఫినిటి విలువల భేదం తక్కువగా ఉన్నా, అసలు లేకపోయినా మూలక పరమాణువులు మరో రకమైన బంధాన్ని ఏర్పరచుకుంటాయి.     
బంధాన్ని ఏర్పరచడానికి కావాల్సిన రెండు ఎలక్ట్రాన్లను ఒక్కో పరమాణువు ఒక్కో ఎలక్ట్రాన్‌ను ఇచ్చి, ఆ ఎలక్ట్రాన్ జంటను సమష్టిగా పంచుకోవడం వల్ల బంధాన్ని ఏర్పరుచుకుంటాయి. ఇలా ఏర్పడిన బంధాన్ని సంయోజనీయ బంధం అంటారు. ఈ బంధం ఏర్పడే విధానాన్ని లూయి అనే శాస్త్రవేత్త వివరించాడు.  Cl 2, O2, N2, HCl  లాంటి అణువుల్లో సంయోజనీయ బంధం ఉంటుంది.
        ఒక్కోసారి బంధాన్ని ఏర్పరచడానికి కావాల్సిన ఎలక్ట్రాన్ జంటను రెండు పరమాణువుల్లో ఒకే పరమాణువు ఇస్తుంది. ఆ ఎలక్ట్రాన్ జంటను రెండు పరమాణువులు సమష్టిగా పంచుకోవడం వల్ల బంధం ఏర్పడుతుంది. దీన్ని సమన్వయ సంయోజనీయ బంధం అంటారు.       దీనికి మరో పేరు 'డేటివ్ బంధం'. ఈ బంధం ఏర్పడే విధానాన్ని సిడ్విక్ అనే శాస్త్రవేత్త వివరించారు. NH3BF3, NH4+, H3O+ లాంటి వాటిలో సమన్వయ సంయోజనీయ బంధం ఉంటుంది. 
       సంయోజనీయ బంధాన్ని వివరించడానికి మొదట్లో 'లూయి ఎలక్ట్రాన్ బిందు పద్ధతి' ని ఉపయోగించేవారు. ఈ పద్ధతిలో ఎలక్ట్రాన్‌ను ఒక బిందువుగా చూపేవారు. ఇందులో చాలా లోపాలున్నాయి. ఈ లోపాన్ని సరిదిద్దుతూ హైట్లర్, లండన్, పౌలింగ్ తదితరులు వేలన్స్ బంధ సిద్ధాంతం (అంటే ఆర్బిటాళ్ల అతిపాతం)తో సంయోజనీయ బంధం ఏర్పడటాన్ని వివరించారు. ఈ పద్ధతిలో ఎలక్ట్రాన్‌ను ఒక బిందువుగా కాకుండా, ఎలక్ట్రాన్ ఉండే ఆర్బిటాల్‌ను పరిగణనలోనికి తీసుకుని ఆర్బిటాళ్ల అతిపాతం వల్ల ఈ బంధం ఏర్పడుతుందని వివరించారు.

H2 అణువు: H పరమాణువులో సగం నిండిన s ఆర్బిటాల్ ఉంటుంది. రెండు H పరమాణువులు ఒకదాని దగ్గరకు మరొకటి వచ్చినప్పుడు, మొదటి పరమాణువులోని s ఆర్బిటాల్, మరొక H పరమాణువులోకి s ఆర్బిటాల్ ఒకదాన్ని మరొకటి ఆవరించుకుంటాయి. దీన్నే అతిపాతం అంటారు. ఇక్కడ s ఆర్బిటాళ్లు అతిపాతం చెందాయి. కాబట్టి, దీన్ని s-s అతిపాతం (పటం-4) అంటారు. ఇలా H2 అణువు ఏర్పడుతుంది.      
HCl అణువు: H పరమాణువులో సగం నిండిన s ఆర్బిటాల్, Cl పరమాణువులో సగం నిండిన p ఆర్బిటాల్ ఉంటాయి. ఈ రెండు పరమాణువులు ఒకదాని దగ్గరకు మరొకటి వచ్చినప్పుడు s, p ఆర్బిటాళ్లు ఒకదాంతో మరొకటి అతిపాతం చెంది HCl అణువును ఏర్పరుస్తాయి. ఈ అతిపాతాన్ని s-p అతిపాతం (పటం-5) అంటారు.      

Cl2 అణువు: క్లోరిన్ పరమాణువులో సగం నిండిన p ఆర్బిటాల్ ఉంటుంది. మొదటి క్లోరిన్ పరమాణువులోని p ఆర్బిటాల్, రెండో క్లోరిన్ పరమాణువులోని p ఆర్బిటాల్‌తో అంత్య అతిపాతం చెంది Cl2 అణువును ఏర్పరుస్తుంది.      

 ఇక్కడ p ఆర్బిటాళ్లు అతిపాతం చెందాయి కాబట్టి దీన్ని p-p అతిపాతం (పటం-6) అంటారు.
       ఆర్బిటాళ్ల అతిపాతాలు రెండు రకాల బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి. అవి σ, Π బంధాలు.     
ఒక ఆర్బిటాల్ అంత్యం మరో ఆర్బిటాల్ అంత్యంతో అతిపాతం చెందితే ఏర్పడేది అంత్య అతిపాతం.  ఈ అతిపాతం వల్ల ఏర్పడే బంధాన్ని 'సిగ్మా (σ) బంధం (పటం-7) అంటారు. σ(s-s), σ (s-p) , σ (p-p) బంధాలు σ బంధానికి ఉదాహరణలు.      
ఈ అతిపాతాలు పరమాణువుల కేంద్రకాలను కలిపే అక్షరేఖపై ఏర్పడతాయి కాబట్టి, ఈ బంధాలు బలమైనవి. రెండు ఆర్బిటాళ్లు పార్శ్వంగా అతిపాతం చెందితే పార్శ్వ అతిపాతం ఏర్పడుతుంది. దీనివల్ల ఏర్పడిన బంధాన్ని పై (Π) బంధం (పటం-8) అంటారు. రెండు పరమాణువుల మధ్య σ బంధం ఏర్పడిన తరువాతే Π బంధం ఏర్పడుతుంది. p లేదా d ఆర్బిటాళ్లు Π బంధాలను ఏర్పరుస్తాయి.σ బంధం కంటే Π బంధం బలహీనమైంది.
      ఒక్కోసారి రెండు పరమాణువుల మధ్య ఒకటి కంటే ఎక్కువ బంధాలు ఏర్పడతాయి. వీటిని బహు బంధాలు అంటారు. ద్వి, త్రిబంధాలు బహుబంధాల కిందికి వస్తాయి. O2, C2H4 అణువుల్లో ద్విబంధం ఉంటుంది. N2, C2H2 లాంటి అణువుల్లో త్రిబంధం ఉంటుంది.
       అణువుల ఆకృతులు: అన్ని సంయోగ పదార్థాల అణువుల ఆకృతులు ఒకేరకంగా ఉండవు. పౌలింగ్ అనే శాస్త్రవేత్త ఆర్బిటాళ్ల సంకరీకరణం ద్వారా అణువుల ఆకారాలను, బంధకోణాలను వివరించారు. అణువుల ఆకృతులు కింది అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి. i) అణువులోని పరమాణువుల సంఖ్య, ii) బంధాన్ని ఏర్పరిచే ఆర్బిటాళ్ల స్వభావం, iii) బంధంలోని పరమాణువులపై ఉన్న ఒంటరి ఎలక్ట్రాన్ జంటల సంఖ్య, iv) అణువులో ఉన్న బహుబంధాల స్వభావం. సాధారణంగా అణువులు కింది ఆకృతుల్లో ఉంటాయి.
1. రేఖీయం - Cl2 అణువు       

2. కోణీయం లేదా Vఆకృతి - H2O అణువు       
3. పిరమిడ్ - NH3 అణువు       
4. చతుర్ముఖీయం - CH4 అణువు       

రసాయన బంధం - 1.  >> Page - 9

1. రసాయనిక చర్యలో సంభవించే శక్తి మార్పులు

* అగ్గిపుల్లను గీసినప్పుడు రసాయన చర్య జరిగి అది మండుతుంది. అప్పుడు వెలుతురు, ఉష్ణం, పొగ ఏర్పడతాయి.
* బీకరులో కాల్షియం ఆక్సైడ్‌పై నీటిని కలిపినప్పుడు ఉష్ణం వెలువడుతుంది.
* ఒక పరీక్షనాళికలో జింక్ ముక్కలను తీసుకొని దానికి విలీన హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లాన్ని కలిపినప్పుడు హైడ్రోజన్ వాయువు వెలువడుతుంది, పరీక్షనాళిక అడుగు భాగం వేడిగా ఉంటుంది.
* ఒక బీకరులోని కాపర్ సల్ఫేట్ ద్రావణంలో పలుచటి అల్యూమినియం రేకును ఉంచినప్పుడు అల్యూమినియం కాపర్‌ను స్థానభ్రంశం చెందిస్తుంది. బీకరు వేడెక్కుతుంది.
* సజల బేరియం హైడ్రాక్సైడ్ పొడిని అమ్మోనియం క్లోరైడ్‌తో కలిపి బీకరు ఒక గ్లాసు నీరు పోయాలి అప్పుడు చర్య జరుగుతుంది. బీకరు చల్లగా మారుతుంది. ఈ విధంగా ఎన్నో రసాయన చర్యల్లో శక్తిమార్పులు జరుగుతుంటాయి.
2. రసాయనిక చర్యలో క్రియాజనకాల అణువుల్లోని పరమాణువుల మధ్య బంధాలు పునర్‌వ్యవస్థీకరణ చెంది క్రియాజన్యాలను ఏర్పరుస్తాయి.
3. బంధ విచ్ఛేదనకు శక్తి అవసరం కానీ బంధాలు ఏర్పడేటప్పుడు శక్తి విడుదలవుతుంది.
4. రసాయన బంధ విచ్ఛిత్తికి అవసరమయ్యే శక్తిని బంధ విచ్ఛిత్తి శక్తి (Bond dissociation energy)గా వ్యవహరిస్తారు.
5. రసాయన చర్యలో కొత్త బంధం ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే శక్తిని బంధశక్తి (Bond energy) అంటారు.
6. పదార్థపు అణువులు, పరమాణువుల్లో శక్తి నిక్షిప్తమై ఉంటుంది. ఈ శక్తిని అంతరిక శక్తి అంటారు.
7. అణువుల్లో బంధక శక్తి, కంపన శక్తి, భ్రమణ శక్తి, గతిక శక్తి రూపాల్లో శక్తి నిక్షిప్తమై ఉంటుంది.
8. మొక్కలు వాతావరణంలోని CO₂, H₂Oలను ఉపయోగించుకుని, సూర్యరశ్మిని గ్రహించి పిండి పదార్థాలను సంశ్లేషించడాన్ని కిరణజన్య సంయోగక్రియ (Photo synthesis) అంటారు. ఇది ప్రకృతి సిద్ధంగా సంభవించే ఉష్ణగ్రాహక చర్యకు ఒక ఉదాహరణ.
9. ప్రతి పదార్థం (మూలకం లేదా సమ్మేళనం) ఒక కచ్చితమైన శక్తితో సహచరితమై ఉంటుంది. ఈ శక్తిని ఆ పదార్థ అంతర్గత శక్తి (Internal Energy) లేదా అంతర్గత ఉష్ణం (Heat content or Enthalpy) అంటారు.
10. అంతర్గత ఉష్ణం విలువ ఆ పదార్థ రసాయన సంఘటనం (నిర్మాణం), పదార్థ స్థితిపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
11. కొన్ని బంధాల బంధశక్తి విలువలు

            

12. H₂ + Cl₂ 

 2 HCl + 44 కి.కేలరీలు
   (వా.)  (వా.)       (వా.)
   H - H               H - Cl
    +              + 
   Cl - Cl              H - Cl
* ఒక మోల్ H - H బంధాలను విచ్ఛేదన చేయడానికి 104.2 కి.కేలరీల ఉష్ణం అవసరం. అదేవిధంగా ఒక మోల్
Cl - Cl బంధాల విచ్ఛేదనకు 57.8 కి.కేలరీల ఉష్ణశక్తి అవసరం. కాబట్టి క్రియాజనకాల బంధాల విచ్ఛేదనకు 162.0 కి.కేలరీల శక్తి అవసరం.
* H, Cl పరమాణువుల మధ్య కొత్త బంధాలు ఏర్పడి HCl గా మారుతుంది. 2 మోల్‌ల HCl ఏర్పడటానికి విడుదలయ్యే శక్తి 103 × 2 = 206 కి.కేలరీలు. ఈ శక్తి పరిమాణాల్లోని భేదం అంటే విడుదలయ్యే శక్తి
(206 - 162 = 44) 44 కి.కేలరీలు. కాబట్టి ఈ చర్య ఒక ఉష్ణమోచక చర్య.
13. క్రియాజన్యాలు క్రియాజనకాల నుంచి ఏర్పడటంలో శక్తి మార్పులు సంభవిస్తాయి.
14. ఒక రసాయనిక చర్యలో క్రియాజనకాలు సంగ్రహించే ఉష్ణశక్తి, క్రియాజన్యాలు ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే ఉష్ణశక్తి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు ఆ చర్య 'ఉష్ణగ్రాహక చర్య' అవుతుంది.
                                            (లేదా)
ఉష్ణాన్ని గ్రహించడం ద్వారా రసాయనిక చర్య జరిగినట్లయితే దాన్ని ఉష్ణగ్రాహక చర్య అంటారు.
ఉదా:
i) N₂ + O₂ + 44000 కేలరీలు   2 NO
   (వా.) (వా.)                      (వా.)
                                     (లేదా)
   N₂ + O₂   2 NO (ΔH = 44 కి.కేలరీలు)
   (వా.) (వా.)      (వా.)
ii) 2 H₂O + 136000 కేలరీలు  2 H₂ + O₂
       (వా.)                       (వా.) (వా.)
                                   (లేదా)
    2 H₂O  2 H₂ + O₂ (ΔH = 136 కి.కేలరీలు)
      (వా.)      (వా.)   (వా.)

iii) CaCO₃ + 42.0 కి.కేలరీలు  CaO + CO₂
        (ఘ.)                       (ఘ.)   (వా.)
     CaCO₃  CaO + CO₂

  (ΔH = 42.0 కి.కేలరీలు)
       (ఘ.)       (ఘ.)   (వా.)

15. ఒక రసాయనిక చర్యలో క్రియాజనకాలు సంగ్రహించే ఉష్ణశక్తి, క్రియాజన్యాలు ఏర్పడినప్పుడు విడుదలయ్యే ఉష్ణశక్తి కంటే తక్కువగా ఉన్నప్పుడు ఆ చర్య 'ఉష్ణమోచక చర్య' అవుతుంది.

లేదా

ఏదైనా ఒక రసాయనిక చర్యలో ఉష్ణం వెలువడినట్లయితే ఆ చర్యను ఉష్ణమోచక చర్య అంటారు.
ఉదా:
i) N₂ + 3 H₂  2 NH₃ + 22000 కేలరీలు
  (వా.) (వా.)       (వా.)
                               (లేదా)
   N₂ + 3 H₂  2 NH₃ (ΔH = -22000 కేలరీలు)
   (వా.) (వా.)             (వా.)
ii) 2 H₂ + O₂  2 H₂O + 13600 కేలరీలు
  (వా.)  (వా.)       (ద్ర.)

iii) 2 CO + O₂  2 CO₂ + 135400 కేలరీలు
   (వా.)  (వా.)       (వా.)
iv) 2 SO₂ + O₂  2 SO₃ (ΔH = -54 కి.కేలరీలు)
    (వా.)   (వా.)      (వా.)
v) C + O₂ 

  CO₂ (ΔH = -94 కి.కేలరీలు)
  (ఘ.) (వా.)     (వా.)

16. ఉత్కృష్ట వాయువులన్నీ స్థిరమైన పరమాణువుల రూపంలోనే లభ్యమవుతాయి.
17. ప్రకృతిలో లభ్యమయ్యే హైడ్రోజన్ (H₂), ఆక్సిజన్ (O₂), నైట్రోజన్ (N₂), క్లోరిన్(Cl₂) లాంటి వాయువులు ద్విపరమాణు అణువులను (Diatomic molecules) కలిగి ఉంటాయి. ఓజోన్ (O₃) , కార్బన్ డయాక్సైడ్ (CO₂) వాయువుల్లో 3 పరమాణువులు, అమ్మోనియా (NH₃)లో 4 పరమాణువులు ఉంటాయి. ఇదేవిధంగా సల్ఫర్‌లో 8 పరమాణువులు (S₈), భాస్వరంలో 4 పరమాణువులు ఉంటాయి.
18. రెండు పరమాణువులు మాత్రమే కలిగిన అణువులను ద్విపరమాణుక అణువులు అంటారు.
ఉదా: H₂, O₂, N₂, HCl, CO, NO
19. కొన్నివేల పరమాణువులతో ఏర్పడే అణువులను మహాఅణువు (Giant molecule) అంటారు.
ఉదా: ప్రొటీన్లు, వజ్రం
20. పరమాణువుల మధ్య ఆకర్షణ, వికర్షణల వల్ల రసాయన బంధం ఏర్పడుతుంది. పరమాణువులు కలిసి అణువులు ఏర్పడటంలో రసాయన బంధాలు ఏర్పడతాయి.
21. అణువులోని రెండు పరమాణువులను లేదా రెండు అయాన్‌లను ఒకదాంతోఒకటి బంధించి ఉంచే బలమే రసాయన బంధం.
22. రెండు పరమాణువుల మధ్య ఉన్న సందిగ్ధ దూరం (బంధ దైర్ఘ్యం) వద్ద అణుశక్తి, రెండు పరమాణువుల మొత్తం శక్తి కంటే తక్కువగా ఉండటం వల్ల ఆ రెండు పరమాణువుల మధ్య బంధం ఏర్పడుతుంది.
23. రెండు పరమాణువులు సంయోగం చెందేటప్పుడు కేంద్రకం లేదా అంతర కక్ష్యలోని ఎలక్ట్రాన్‌లు ప్రభావానికి గురికావు. కేవలం బాహ్యకక్ష్యలోని ఎలక్ట్రాన్‌లు మాత్రమే ప్రభావితమవుతాయి. కాబట్టి వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్‌లు రెండు పరమాణువుల మధ్య బంధానికి కారణమవుతాయి.
24. పరమాణువు బాహ్య కక్ష్యలో ఉన్న ఎలక్ట్రాన్‌లను సంయోజక ఎలక్ట్రాన్‌లు లేదా వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్‌లు అంటారు. వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్‌లను సూచించడానికి ఒక సరళమైన పద్ధతిని జి.ఎన్. లెవీస్ సూచించాడు. ఈ పద్ధతిని అనుసరించి బాహ్య కర్పరంలోని ఎలక్ట్రాన్‌లను మాత్రమే సూచిస్తారు. వీటిని లెవీస్ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాస సంకేతాలు అంటారు.  

  

25. చుక్కలు ఎలక్ట్రాన్‌లకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి. ఈ అమరికను లూయీ చుక్కల అమరిక లేదా నిర్మాణం అంటారు.
26. రసాయన బంధం ఎలక్ట్రాన్‌ల పునర్ పంపిణీ వల్ల ఏర్పడుతుంది. ఈ పునర్ పంపిణీ రెండు విధాలుగా జరగవచ్చు.
* మొదటి పునర్ పంపిణీలో ఒక పరమాణువు నుంచి ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఎలక్ట్రాన్‌లు మరొక పరమాణువుకు బదిలీ కావడం వల్ల అయాన్‌ల మధ్య బంధం ఏర్పడుతుంది. వీటినే అయానిక బంధాలు అంటారు.
* రెండో పునర్ పంపిణీలో బంధమేర్పరిచిన ఎలక్ట్రాన్ జంటను రెండు పరమాణువులు సమానంగా పంచుకుంటాయి. ఇది సమయోజనీయ బంధాల్లో జరుగుతుంది.
27. ఈ రెండు రకాల పంపిణీల్లో పరమాణువులు వాటి వేలన్సీ ఆర్బిటాళ్లలో రెండు లేదా ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్‌లను సమకూర్చుకుంటాయి. ఎందుకంటే వేలన్సీ ఆర్బిటాల్‌లో రెండు లేదా ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్‌లు ఉంటే వాటికి అధిక స్థిరత్వం లభిస్తుంది. వేలన్సీ ఆర్బిటాల్‌లో ఎలక్ట్రాన్‌లు ఉంటే ఆ విన్యాసాన్ని 'అష్టక విన్యాసం' అంటారు.
28. పరమాణువులు వాటి సమీప జడవాయు ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసాన్ని పొందడానికి ఎలక్ట్రాన్‌ల పునర్ పంపిణీలో పాల్గొంటాయి. ఈ విధంగా ఏర్పడ్డ అణువుల మొత్తం శక్తి, దాని సంఘటిత పరమాణువుల మొత్తం శక్తి కంటే తక్కువగా ఉంటుంది. 
29. బాహ్య కక్ష్యలో రెండు లేదా ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్‌లు ఉండటం వల్ల జడవాయువులు రసాయన బంధంలో పాల్గొనవు.
30. బాహ్య కక్ష్యలో రెండు లేదా ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్‌లు పొందడానికి పరమాణువులు కలిసి అణువులుగా ఏర్పడతాయి.
31. పరమాణువులు రసాయన బంధంలో పాల్గొన్నప్పుడు ఎలక్ట్రాన్‌లను గ్రహించడం, కోల్పోవడం లేదా సమష్టిగా పంచుకోవడం ద్వారా బాహ్య కక్ష్యలో ఎనిమిది ఎలక్ట్రాన్‌లను పొందుతాయి. దీన్నే అష్టక నియమం అంటారు.
32. వేలన్సీ ఎలక్ట్రాన్‌ల ద్వారా పరమాణువుల మధ్య రసాయన బంధం ఏర్పడుతుందని కోసెల్, లూయిస్‌లు వివరించారు.