విలక్షణ తెగల విశిష్ట జీవనం!
వంశ క్రమాన్ని, వారసత్వాన్ని, వివాహ సంప్రదాయాలను, వంశ స్వచ్ఛతను కాపాడుకోవడానికి ఆదిమ తెగలు గోత్రాలను ఏర్పాటు చేసుకున్నాయి. పూర్వీకులతో సంబంధాలకు, ఆధ్యాత్మిక విశ్వాసాలకు, ప్రకృతికి అతీతంగా రక్షణ కల్పించే శక్తికి ప్రతీకలుగా కొన్ని చిహ్నాలను రూపొందించుకున్నాయి. పరస్పర సహకారం, మద్దతు, బాధ్యతల నిర్వహణకు సామాజిక సంబంధాలను పెంపొందించుకున్నాయి. విలక్షణమైన ఆ తెగల ప్రత్యేక గుర్తింపునకు, అస్థిత్వానికి, ఐక్యతకు, విశిష్ట జీవనానికి అవి ప్రతిబింబాలుగా నిలిచాయి. సంస్కృతిలో అంతర్భాగంగా మారాయి. ఈ అంశాలను అభ్యర్థులు పోటీ పరీక్షల కోణంలో తెలుసుకోవాలి.
ఆదిమ తెగ సామాజిక వ్యవస్థలో గోత్రం, బంధుత్వం, టోటెమ్‌ (చిహ్నం)కు ప్రాముఖ్యత ఉంటుంది. తెగ కొన్ని గోత్రాలుగా విభజితమై ఉంటుంది. ప్రతి గోత్రానికి ఒక అధిపతి ఉంటాడు. వివిధ గోత్రాల అధిపతులు ఆదిమ తెగ అధిపతి ఆధ్వర్యంలో పరిపాలన కొనసాగిస్తుంటారు. వివాహపరమైన నిషేధాలకు గోత్రమే ఆధారం. ఆదిమ తెగలో మతానికి విశిష్టమైన ప్రాధాన్యం ఉంది. టోటెమ్‌ భావన మతపరమైంది. ఆదిమ తెగ ప్రజలు కలిసిమెలసి ఐకమత్యంతో జీవించేందుకు బంధుత్వ వ్యవస్థ ఎంతగానో తోడ్పడుతుంది.
* భారత రాజ్యాంగంలోని నిబంధన 342, 366(25)ల ప్రకారం షెడ్యూల్డ్‌ తెగలు అంటే ‘షెడ్యూల్‌లో వివరించిన తెగలు/వర్గాలు మాత్రమే’ అని నిర్వచించారు.
పరిశోధనలు: ప్రపంచంలో తొలిసారిగా తెగల జీవన విధానంపై పరిశోధనలు చేసినవారు లూయిస్‌ హెన్రీ మోర్గాన్‌.
* భారతదేశంలో గిరిజనుల జీవన విధానంపై పరిశోధనలు చేసినవారు వెన్నెలకంటి రాఘవయ్య.
* భారత రాజ్యాంగంలో ‘షెడ్యూల్డ్‌ తెగలు’ అనే పదాన్ని 1950లో మొదటిసారి ప్రవేశపెట్టారు.
గోత్రం: గోత్రం ఆదిమ తెగ వ్యవస్థాపనలో అతిముఖ్యమైన భాగం. గోత్రం అంటే రక్త సంబంధాలతో నిర్మితమైన కొన్ని వంశానుక్రమాల సమూహం.
* మదన్, మజుందార్‌ అనే సామాజికవేత్తల ప్రకారం ఒకే పితృ వంశం నుంచి జన్మించామని విశ్వసిస్తూ కలిసిమెలసి జీవించే కొన్ని వంశానుక్రమాల సమూహమే గోత్రం.
గోత్రం - రకాలు: గోత్రం ఏకపక్ష నిర్మాణం అయితే పూర్తిగా తల్లి తరఫున లేదా పూర్తిగా తండ్రి తరఫున నిర్మితమై ఉంటుంది. ఇది రెండు రకాలు.
1) మాతృస్వామిక గోత్రం: ఈ రకమైన గోత్రంలో తల్లి సంతానం, ఆమె సోదరిలు, వారి కుటుంబసభ్యులు, సహోదరులు ఉంటారు. సహోదరుల పిల్లలు మాత్రం ఉండరు.
2) పితృస్వామిక గోత్రం: ఈ రకమైన గోత్రంలో తండ్రి, అతడి సంతానం, సోదరులు, వారి సంతానం, సహోదరులు ఉంటారు. సోదరిల సంతానం ఉండదు.
గోత్రం ప్రకార్యాలు:
ఒకరికొకరు సహాయం, భద్రత కల్పించుకోవడం: గోత్రంలోని సభ్యులంతా తాము ఒకే పితరుని నుంచి జన్మించామని విశ్వసిస్తారు. ఆ విధంగా వారిలో రక్తసంబంధమైన ‘మేము’, ‘మాది’ అనే భావనలు ఉంటాయి. ఒకరి కోసం ఒకరు ప్రాణత్యాగానికైనా సిద్ధపడతారు. ‘నా గోత్ర రక్తమే నా రక్తం. ఎవరైనా నా గోత్రానికి హాని చేస్తే అది నాకు చేసినట్లే’ అనే భావన వారిలో అధికంగా ఉంటుంది.
మత ప్రకార్యాలు: గోత్ర సభ్యులంతా కలిసి మతపరమైన కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తారు. ఒక్కో గోత్రానికి ఒక్కో రకమైన మతాచారం ఉంటుంది. గోండు తెగలో ఒక గోత్రం వారు ఉత్సవాలను సమష్టిగా చేస్తారు.
రాజకీయ ప్రకార్యాలు: ప్రతి గోత్రానికి సహజంగా పెద్ద వయసువారు గోత్రాధిపతిగా వ్యవహరిస్తారు. ప్రతి ఆదిమ తెగలో ఇలాంటి గోత్రాలు కొన్ని ఉంటాయి. గోత్ర సభ్యులపై గోత్ర అధిపతికి సంపూర్ణ అధికారం ఉంటుంది. వివిధ గోత్ర అధిపతులు ఆదిమ తెగ అధిపతి ఆధ్వర్యంలో తెగ రాజకీయ పరిపాలన నిర్వహిస్తూ ఉంటారు.
ఆస్తి ప్రకార్యాలు: వ్యవసాయం ముఖ్యవృత్తిగా కలిగిన గ్రామాల్లో గోత్రానికి వ్యవసాయ భూమిపై హక్కు ఉంటుంది. గోత్ర అధిపతి ఈ భూమిని గోత్ర సభ్యులకు పంచిపెడుతూ ఉంటాడు. సభ్యులకు ఈ భూమిపై అధికారం ఉండదు. సాధారణంగా పురుషులకు బల్లేలు, బాణాలు: స్త్రీలకు గాజులు, పూసలు ఆస్తులుగా సంక్రమించేవి.
గోత్రం - పేర్లు:
1) సత్పురుషుల పేర్ల ఆధారంగా ఉంటాయి. ఉదా: శౌండిల్య, భరద్వాజ మొదలైనవి.
2) టోటెమ్‌ పేర్లు ఉపయోగించేవారు. ఉదా: కుంజమ్, నాగపోలి తదితరాలు.
3) భౌగోళిక ప్రాంతం కూడా గోత్రంగా వాడేవారు. ఉదా: మహానదియా, జన్‌పురియా
4) ఇతర రకాల పేర్లు గోత్రాలుగా మారేవి. ఉదా: కమ్మార్, జగత్‌
గోత్రకూటమి: భారత సమాజంలో ఉన్న అన్ని ఆదిమ తెగల్లో గోత్ర సమూహాలు లేదా కూటములు ఉన్నాయి.
*భిల్‌ తెగలో 24 గోత్రాలు *సంతాల్‌ తెగలో 100 గోత్రాలు *ముండా తెగలో 50 గోత్రాలున్నాయి
* రెండు లేదా అంతకుమించిన గోత్రాల కలయికను గోత్ర కూటమి అంటారు.
ద్విశాఖ గోత్రకూటమి: ఆదిమ తెగలోని సభ్యులు రెండు బంధు సమూహాలుగా ఏర్పడి ఉంటే ఆ సమూహాలను ద్విశాఖ సమూహాలు అంటారు. ఈ రకమైన ద్విశాఖ గోత్రకూటమి ‘తోడా’ తెగలో ఉంది.
సిబ్‌: ఒకే గోత్రానికి చెందినవారు వేర్వేరు ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నప్పుడు ఆ సమూహాన్ని సిబ్‌ అంటారు. నివాసంలో తప్ప మిగిలిన లక్షణాల్లో గోత్రానికి సిబ్‌కు భేదం లేదు.
టోటెమ్‌-వివరణలు-నిషేధాలు: ఆదిమానవుడు ప్రకృతిలో పుట్టి, ప్రకృతిలో పెరిగి, ప్రకృతిలోనే మరణించాడు. తన చుట్టూ ఆవహించి ఉన్న ప్రకృతి ఆవశ్యకతను ఏ మాత్రం అవగాహన చేసుకోలేకపోయాడు.
ఇ.ఎ.హోబెల్‌ అనే సామాజికవేత్త ప్రకారం - టోటెమ్‌ అంటే ఒక జంతువు లేదా వృక్షమై ఉండవచ్చు. ప్రకృతిలో మరేదైనా వస్తువు కావచ్చు. దాని వెనుక ఉన్న ప్రకృతి అతీతమైన శక్తి తనను కాపాడుతుందని విశ్వసించి, పూజించే వస్తువే టోటెమ్‌. తాము విశ్వసించిన టోటెమ్‌తో భావపూరిత సంబంధ బాంధవ్యం ఉందని భావిస్తారు.
టోటెమ్‌ - లక్షణాలు:
1) టోటెమ్‌ నుంచి తమ సమూహం ఉద్భవించిందని ఆదిమ తెగల విశ్వాసం. టోటెమ్‌ సమూహ సభ్యుల్లో ఉంటుంది.
2) ఒకే టోటెమ్‌కు చెందిన సభ్యుల మధ్య ప్రకృతికి అతీతమైన సంబంధాలు ఉన్నాయని విశ్వసిస్తారు.
3) కష్ట, ప్రమాద సమయాల్లో టోటెమ్‌ సమూహాలను రక్షిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. అంతేకాకుండా జరగబోయే సంఘటనలను కూడా ముందుగానే తెలియజేస్తుందని నమ్ముతారు.
4) టోటెమ్‌గా భావించే జంతువు చర్మాన్ని ప్రత్యేక సందర్భాల్లో పవిత్రంగా ధరిస్తారు. ఆ చిహ్నాలను శరీరాలపై పచ్చబొట్లుగా పొడిపించుకుంటారు. టోటెమ్‌గా భావించే జంతువు మరణించినప్పుడు శ్రద్ధాంజలి ఘటించి సకల లాంఛనాలతో దహన సంస్కారాలు, కర్మకాండలు ఆచరిస్తారు.
5) ఒకే టోటెమ్‌కి చెందిన స్త్రీ, పురుషుల మధ్య వివాహం నిషేధం.
6) టోటెమ్‌గా భావించే జంతువును వేటాడటం, గాయపరచడం, కాల్చడం, భుజించడం నిషేధం.
7) టోటెమ్‌కు చెందిన సమూహాన్ని ఆ టోటెమ్‌ పేరుతోనే వ్యవహరిస్తారు.
* టోటెమ్‌ వాదం ఆదిమ తెగ మత వ్యవస్థాపనలో ఒక ముఖ్యమైన అంశం. ఈ వాదం ఆదిమ ప్రజల్లో సౌభ్రాతృత్వాన్ని పెంచి వారు ఐక్యంగా జీవించేందుకు సహాయపడుతుంది.
* థ‌ర్ట్స‌న్‌ అభిప్రాయం ప్రకారం భారత సమాజంలోని ఆదిమ తెగల టోటెమ్‌ వాదం పట్టికలో దాదాపుగా భారత సమాజంలోని అన్ని జంతువులు, వృక్షాలు ఉన్నాయి. ప్రతి ఆదిమ తెగ టోటెమ్‌ ఆధారంగా అనేక విభాగాలుగా విభజితమై ఉంటుంది. టోటెమ్‌ పుట్టు పూర్వోత్తరాలు ఏవిధంగా ఉన్నప్పటికీ ఒక్క భారతదేశంలోనే కాకుండా ప్రపంచంలో అన్ని దేశాల ఆదిమ తెగల మత వ్యవస్థలో టోటెమ్‌ ప్రముఖ భాగంగా ఉంది.
బంధుత్వం-వివరణ: ప్రతి సమాజ సంస్కృతిలో బంధువులను, బంధుత్వాన్ని గుర్తించేందుకు నిర్దిష్టమైన పదాలు వాడుతుంటారు.
* డబ్ల్యూ.ఆర్‌.హెచ్‌.రివర్స్, క్రోబర్‌ ప్రకారం సామాజిక ప్రకార్యాలను నిర్వహణ ఆధారంగా ఒకరి నుంచి మరొకరిని వేరుగా అర్థం చేసుకోవడానికి బంధుత్వం, బంధుత్వ నామాలు ఉపయోగపడతాయి.
* డిక్షనరీ ఆఫ్‌ ఆంథ్రోపాలజీ ప్రకారం బంధుత్వం అంటే సామాజికంగా పలువురు వ్యక్తుల మధ్య ఏర్పడిన సంబంధాలను గుర్తించడం ద్వారా నిర్మాణమయ్యే ఒక వ్యవస్థ.
* డాక్టర్‌ డి.ఎన్‌.మజుందార్‌ ప్రకారం సమాజంలోని ప్రజలు కొన్ని బంధాల ఆధారంగా ఒకరితో ఒకరు సంబంధాలు పెట్టుకుంటారు. ఈ రకమైన బంధాలు ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా లేదా దగ్గరి మానవ సంబంధాల ద్వారా ఏర్పడి ఉంటే దాన్ని బంధుత్వం అంటారు.
రచయిత: వట్టిపల్లి శంకర్‌రెడ్డి
