• facebook
  • whatsapp
  • telegram

 ద్రావణాలు

మన చుట్టూ ఉన్న పదార్థం శుద్ధమేనా

దైనందిన జీవితంలో శుద్ధ పదార్థం అంటే కల్తీలేనిది అని అర్థం.

 వ్యాపారాత్మకంగా పాల నుంచి వెన్నను తీయడానికి; వైద్యశాలలో రక్త నమూనా, మూత్ర నమూనాలను పరీక్షించడానికి అపకేంద్ర యంత్రాలను వాడతారు.

*  అపకేంద్ర యంత్రం భారయుత, తేలికపాటి కణాలను వేరు చేస్తుంది.

 లాండ్రీ డ్రయ్యర్ ఒక తరహా అపకేంద్ర యంత్రం.

మన చుట్టూ ఉన్న పదార్థాలను రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు 

1. శుద్ధ పదార్థాలు   2. మిశ్రమ పదార్థాలు

* సజాతీయ పదార్థాన్ని శుద్ధ పదార్థం అంటారు.

* పదార్థంలోని ఏ భాగాన్ని తీసుకున్నా నమూనాలోని సంఘటనంలో మార్పు ఉండదు.

ఉదా: శుద్ధ బంగారంలో సూక్ష్మ భాగం తీసుకున్నా దాని సంఘటనంలో మార్పు ఉండదు.

* రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రకాల అనుఘటకాల కలయిక వల్ల ఏర్పడిన దాన్ని 'మిశ్రమం' అంటారు.

* ఒక మిశ్రమంలోని పదార్థాలు భౌతిక కలయికగానే ఉంటాయి. రసాయన సంయోగంగా ఉండవు.

*  మిశ్రమాలు ఎల్లప్పుడూ సజాతీయం కావు.

మిశ్రమాలు రెండు రకాలు

 i) సజాతీయ మిశ్రమం 

 ii) విజాతీయ మిశ్రమం

సజాతీయ మిశ్రమం

     మిశ్రమంలో ఉండే అనుఘటకాలు ఏకరీతిగా విస్తరించి ఉంటే ఆ మిశ్రమాన్ని 'సజాతీయ మిశ్రమం' అంటారు. ఇవి కంటితో వేర్వేరుగా గుర్తించలేని విధంగా సంయోగం చెంది ఉంటాయి.

ఉదా: గాలి అనేక వాయువుల మిశ్రమం, నిమ్మరసం, ఉప్పు ద్రావణం.

విజాతీయ మిశ్రమం

 మిశ్రమంలో భిన్న స్థితుల్లో ఉండే పదార్థ భాగాలు కలిసినట్లయితే ఆ మిశ్రమాన్ని విజాతీయ మిశ్రమం అంటారు.

ఉదా: నూనె, నీరుల మిశ్రమం; నాఫ్తలీన్, నీరుల మిశ్రమం.

ద్రావణాలు (Solution)

* రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పదార్థాల సజాతీయ మిశ్రమాన్ని 'ద్రావణం' అంటారు.

* ద్రావణాలు ఘన, ద్రవ, వాయు రూపాల్లో ఉంటాయి.

ద్రావణం అనేది ద్రావితం, ద్రావణి అనే అనుఘటకాల మిశ్రమం.

 ద్రావణం = ద్రావితం + ద్రావణి

* ద్రావణంలో తక్కువ పరిమాణంలో ఉన్న పదార్థాన్ని 'ద్రావితం' , ఎక్కువ పరిమాణంలో ఉండి కరిగించుకునే పదార్థాన్ని 'ద్రావణి' అని అంటారు.

ఉదా: చక్కెర ద్రావణంలో చక్కెర ద్రావితం, నీరు ద్రావణి.

* టింక్చర్ అయోడిన్‌లో అయోడిన్ ద్రావితం, ఆల్కహాల్ ద్రావణి.

* శీతల పానీయాల్లో CO2 ద్రావితం, నీరు ద్రావణి.

ద్రావణాల ధర్మాలు

ద్రావణ గాఢత: నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఒక సంతృప్త ద్రావణంలో కరిగి ఉన్న ద్రావితం పరిమాణాన్ని ఆ ఉష్ణోగ్రత వద్ద 'ద్రావణీయత' అంటారు.

* ఒక నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద ద్రావణంలో ఎంత ద్రావితం కరుగుతుందో, అంతే ద్రావితాన్ని కలిగి ఉన్న       ద్రావణాన్ని 'సంతృప్త ద్రావణం' అంటారు.

* ఒక నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద సంతృప్త ద్రావణం ఏ మాత్రం ద్రావితాన్ని కూడా కరిగించుకోలేదు.

* ఒక ద్రావణంలో గరిష్ఠంగా కరిగే ద్రావిత పరిమాణం కంటే, తక్కువ ద్రావితం కరిగి ఉంటే ఆ           ద్రావణాన్ని 'అసంతృప్త ద్రావణం' అంటారు.

ద్రావణీయత ఆధారపడి ఉండే అంశాలు   

 i) ద్రావితం, ద్రావణిల స్వభావం

 ii) ఉష్ణోగ్రత

*   ఒక ద్రావణిలో ద్రావిత పరిమాణం తక్కువగా ఉంటే 'విలీన ద్రావణం', ద్రావిత పరిమాణం ఎక్కువగా ఉంటే 'గాఢ ద్రావణం' అని అంటారు.

*    నిర్దిష్ట ఘనపరిమాణం ఉన్న ద్రావణంలో కరిగి ఉన్న ద్రావితం ఘనపరిమాణాన్ని లేదా నిర్దిష్ట ఘన పరిమాణం ఉన్న ఒక ద్రావణం కరిగి ఉన్న ద్రావిత పరిమాణాన్ని ఆ 'ద్రావణ గాఢత' అంటారు.

ఉదా: 1) 200 గ్రా. నీటిలో 50 గ్రా. ఉప్పు కరిగి ఉంది. ఆ ద్రావణ ద్రవ్యరాశి శాతాన్ని కనుక్కోండి.

సాధన: ద్రావిత ద్రవ్యరాశి = 50 గ్రా.

             ద్రావణి ద్రవ్యరాశి = 200 గ్రా

ఉదా: 2) 80 మి.లీ. ద్రావణంలో 20 మి.లీ. చక్కెర కరిగి ఉంది. అయితే ఘనపరిమాణ శాతాన్ని కనుక్కోండి.


అవలంబనాలు, కాంజికాభ ద్రావణాలు:

* ఒక ద్రావణిలో కరగకుండా ఉండి, మన కంటితో చూడగలిగే పదార్థ కణాలను కలిగి ఉన్న ద్రావణాలను 'అవలంబనాలు' అంటారు. ఇవి విజాతీయ మిశ్రమాలు.

ఉదా: మట్టిని నీటితో కలిపినప్పుడు ఏర్పడే మిశ్రమం.

* కరగని ఘనప దార్థం, ద్రవ పదార్థం కలిసి ఉండే విజాతీయ మిశ్రమాలే అవలంబనాలు.

* మిశ్రమం ద్వారా కాంతిని ప్రసరింపజేసినప్పుడు కాంతి కణాలను సులభంగా పరిక్షేపణం చెందించే మిశ్రమాలను కొల్లాయిడ్‌లు లేదా కాంజికాభ ద్రావణాలు అంటారు. వీటి లక్షణాలు ద్రావణాలు, అవలంబనాలకు మధ్యస్తంగా ఉంటాయి.

ఉదా: పాలు, వెన్న, జున్ను, క్రీం, జెల్, షూ పాలిష్, మేఘం.

సాధారణంగా కొల్లాయిడ్ ద్రావణాలు విజాతీయ మిశ్రమాలు. ఇవి రెండు పావస్థలతో ఉంటాయి.

   i) విక్షేపణ ప్రావస్థ (Dispere phase)

  ii) విక్షేపణ యానకం (Dispersion medium)

 విక్షేపణ ప్రావస్థ అనేది కొల్లాయిడ్ యానకంలో తక్కువ నిష్పత్తిలో ఉంటుంది. ఇందులో                     కొల్లాయిడ్   కణాల పరిమాణం 1 nm - 100 nm వరకు ఉంటుంది.

* విక్షేపణ యానకం అనేది కొల్లాయిడ్ కణాలు విస్తరించి ఉన్న ఒక యానకం.

* రెండు ప్రావస్థలు ఘన, ద్రవ, వాయు రూపాల్లో ఏ రూపంలోనైనా ఉండవచ్చు.

* రెండు ప్రావస్థల భౌతిక స్థితిపై ఆధారపడి వివిధ రకాల కొల్లాయిడ్ ద్రావణాలు ఏర్పడతాయి.

* కొల్లాయిడ్ ద్రావణాలు దృశ్యకాంతిని పరిక్షేపణం చెందించడాన్ని 'టిండాల్ ప్రభావం' అంటారు. దీన్ని టిండాల్ కనక్కున్నారు.

* సూర్య కిరణాలు చెట్టు కొమ్మలు, ఆకుల మధ్య నుంచి ప్రసరించినప్పుడు, వంట గదిలో పొయ్యి నుంచి వచ్చే పొగలో సూర్యకాంతి పడినప్పుడు టిండాల్ ప్రభావాన్ని గమనించవచ్చు.

* జలుబు, దగ్గుకు వాడే 'సిరప్' ఒక అవలంబనం.


* అవలంబనాలను వడపోత, తేర్చడం లాంటి ప్రక్రియ ద్వారా వేరు చేయవచ్చు.

* కొల్లాయిడ్‌లను వడపోత ద్వారా వేరుచేయలేం. వీటిని వేరు చేయడానికి అపకేంద్రిత విధానాన్ని ఉపయోగిస్తాం.

మిశ్రమాలను వేరుచేయడం  

 1) ఉత్పతనం ద్వారా మిశ్రమాలను వేరుచేయడం.

  2) బాష్పీభవనం ద్వారా మిశ్రమాలను వేరుచేయడం.

* క్రొమటోగ్రఫి అనేది ఒక ప్రయోగశాల ప్రక్రియ. దీని ద్వారా ఒక మిశ్రమంలో ఉన్న భిన్న అనుఘటకాలను వేరు చేయవచ్చు.

* సిరా రంగులోని అనుఘటకాలను వేరు చేయడానికి; మొక్కలు, పుష్పాల్లోని రంగు వర్ణకాలనువేరుచేయడానికి క్రొమటోగ్రఫిని ఉపయోగిస్తారు.

* వివిధ రకాల రసాయన సంయోగాలను కనుక్కోవడానికి క్రొమటోగ్రఫిని ఉపయోగిస్తారు.
 ఒక ద్రవం వేరొక ద్రవంలో పూర్తిగా కలిసిపోతే వాటిని 'మిశ్రణీయ ద్రవాలు' అంటారు.

ఉదా: ఆల్కహాల్ నీటిలో పూర్తిగా కరగడం

* ఒక ద్రవం మరొక ద్రవంలో కరగకుండా సులువుగా వేరుచేయగలిగే ద్రవాలను 'అమిశ్రణీయ ద్రవాలు' అంటారు.

ఉదా: నూనెలో నీరును కలపడం, డీజిల్‌తో నీటిని కలపడం

 రెండు మిశ్రణీయ ద్రవాలను వేరు చేయడానికి స్వేదన ప్రక్రియను ఉపయోగిస్తారు.

* రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ మిశ్రణీయ ద్రవాల బాష్పీభవన స్థానాల్లో వ్యత్యాసం 25o C కంటే తక్కువగా ఉండే ద్రవాలను వేరుచేయడానికి 'అంశిక స్వేదన ప్రక్రియ'ను ఉపయోగిస్తారు. 

* ఈ వ్యత్యాసం 25oC కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే సాధారణ స్వేదన ప్రక్రియను ఉపయోగిస్తారు.

శుద్ధపదార్థాల రకాలు:

* ఏ పదార్థాల అనుఘటకాలను భౌతిక ప్రక్రియలో వేరుచేయలేమో వాటిని 'శుద్ధ పదార్థాలు' అంటారు.

శుద్ధ పదార్థాలు రెండు రకాలు. అవి:

1) సంయోగ పదార్థాలు

 2) మూలకాలు

సంయోగ పదార్థాలు:

* రసాయనచర్యలో ఏదైనా పదార్థం రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పదార్థాలుగా విడిపోతే, దాన్ని సంయోగ పదార్థం అంటారు.

*  సంయోగ పదార్థ ధర్మాలు దాని అనుఘటక మూలకాల ధర్మాలకు భిన్నంగా ఉంటాయి. కానీ మిశ్రమం దాని అనుఘటక పదార్థాల ధర్మాలను ప్రదర్శిస్తుంది.

మూలకాలు:

*  రసాయన చర్యల ద్వారా చిన్న చిన్న కణాలుగా విడగొట్టలేని పదార్థాన్ని 'మూలకుం' అంటారు.

*  మూలకాలను లోహాలు, అలోహాలు, అర్థ లోహాలుగా విభజిస్తారు.

*  1669లో జర్మన్‌కు చెందిన 'హెన్నింగ్ బ్రాడ్' మూత్రాన్ని మరిగించి భాస్వరం (ఫాస్ఫరస్) కనుక్కునే ప్రయత్నం చేశారు.

*  'మూలకం' అనే పదాన్ని మొదట రాబర్ట్ బాయిల్ ఉపయోగించారు.

*  మూలకాన్ని నిర్వచించినవారు లెవోయిజర్.

*  మూలకం అనేది పదార్థం మూలరూపం. ఇది రసాయన చర్యల్లో మరికొన్ని కణాలుగా విడిపోదని లెవోయిజర్ నిర్వచించారు.

*  సర్ హంప్రి దవే సోడియం, బోరాన్, క్లోరిన్, మెగ్నీషియంలను కనుక్కున్నారు.

*  50 మి.లీ. పొటాషియం క్లోరైడ్ ద్రావణంలో 2.5 గ్రాములు పొటాషియం క్లోరైడ్ ఉంటే దాని ఘనపరిమాణ శాతాన్ని కనుక్కోండి.

Posted Date : 10-03-2023

గమనిక : ప్రతిభ.ఈనాడు.నెట్‌లో కనిపించే వ్యాపార ప్రకటనలు వివిధ దేశాల్లోని వ్యాపారులు, సంస్థల నుంచి వస్తాయి. మరి కొన్ని ప్రకటనలు పాఠకుల అభిరుచి మేరకు కృత్రిమ మేధస్సు సాంకేతికత సాయంతో ప్రదర్శితమవుతుంటాయి. ఆ ప్రకటనల్లోని ఉత్పత్తులను లేదా సేవలను పాఠకులు స్వయంగా విచారించుకొని, జాగ్రత్తగా పరిశీలించి కొనుక్కోవాలి లేదా వినియోగించుకోవాలి. వాటి నాణ్యత లేదా లోపాలతో ఈనాడు యాజమాన్యానికి ఎలాంటి సంబంధం లేదు. ఈ విషయంలో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలకు, ఈ-మెయిల్స్ కి, ఇంకా ఇతర రూపాల్లో సమాచార మార్పిడికి తావు లేదు. ఫిర్యాదులు స్వీకరించడం కుదరదు. పాఠకులు గమనించి, సహకరించాలని మనవి.

 

జనరల్ స్టడీస్ మరియు జనరల్ ఎబిలిటీస్

పాత ప్రశ్నప‌త్రాలు

 
 

నమూనా ప్రశ్నపత్రాలు

 

లేటెస్ట్ నోటిఫికేష‌న్స్‌