తెలుగు బోధనాపద్ధతులకు హృదయం లాంటి అధ్యాయం 'సాహిత్య ప్రక్రియలు'. ఈ అధ్యాయంలో పద్యం - గద్యం - వ్యాకరణం అనే సాహిత్య ప్రక్రియలతోపాటు, రచనాపద్ధతులుగా చెప్పే వ్యాసరచన - నాటకరచన - కథారచన అనే రచనాపద్ధతులు; ఆధునిక బోధనాపద్ధతులు, బోధనానైపుణ్యాలను ఉపవిభాగాలుగా చదవాల్సి ఉంటుంది.
'పద్యబోధన' చదివేటప్పుడు ముందుగా పద్యబోధన లక్ష్యాలు, కవిత్వ నిర్వచనాలను అభ్యసించాల్సి ఉంటుంది.
ఉదా.1: పద్యబోధన లక్ష్యం-
ఎ) విషయావగాహన బి) రసానుభూతి సి) భాషాజ్ఞానం డి) మానసికానందం
సమాధానం: బి.
ఉదా.2 : 'రమణీయార్థ ప్రతిపాదక శబ్దాలే కవిత్వం అన్న లాక్షణికుడు'
ఎ) ముమ్మటుడు బి) భామహుడు సి) విశ్వనాథుడు డి) జగన్నాథపండిత రాయలు
సమాధానం: డి.
* సాహిత్యజ్ఞానంలో భాగమైన 'పాకములు', 'రసము - స్థాయీ భావములు'; రస స్వరూపం చదవవలసి ఉంటుంది.
ఉదా.1: సాహిత్య లాక్షణికుల అభిప్రాయం ప్రకారం 'చాలా సులభమైన రచనలు' ఏ పాకానికి చెందుతాయి?
ఎ) ద్రాక్ష పాకం బి) కదళీ పాకం సి) నారికేళ పాకం డి) కుంభీపాకం
సమాధానం: ఎ.
ఉదా.2: బీభత్స రసానికి స్థాయీ భావం
ఎ) విస్మయం బి) జుగుప్స సి) క్రోధం డి) భయం
సమాధానం: బి.
* పద్యబోధనలో కీలకమైన అంశాలు - పద్యబోధన పద్ధతులు, పద్యబోధన క్రమం.
ఉదా.1: పద్యబోధనకు ఉత్తమ పద్ధతి
ఎ) ఖండ పద్ధతి బి) ప్రతిపదార్థ పద్ధతి సి) తాత్పర్య పద్ధతి డి) పూర్ణ పద్ధతి
సమాధానం: డి.
ఉదా.2: పద్య బోధనాక్రమంలో ఉపాధ్యాయుడు దేన్ని తప్పకుండా విద్యార్థుల దృష్టికి తీసుకురావాలి?
ఎ) అన్వయ క్రమం బి) గృహకృత్యం సి) సంశ్లేషణ డి) సమాసాలు
సమాధానం: ఎ.
* సాహిత్య ప్రక్రియల్లో మరో ముఖ్యమైన ప్రక్రియ గద్యం. ఇందులో గద్య ప్రక్రియ విశిష్ఠత, గద్యబోధన ఉద్దేశాలపై విద్యార్థులు దృష్టి సారించాల్సి ఉంటుంది.
ఉదా.1: గద్యం కవీనాం నికషం వదన్తి అంటే-
ఎ) గద్యం రాయడం కవులకు నిషేధింపబడింది బి) గద్యం రాసే కవులు అపవాదుకు గురి అవుతారు
సి) గద్యం రాయడం కవులకు పరీక్షలాంటిది డి) గద్యం రాసే పండితులను కవులంటారు
సమాధానం: సి.
ఉదా.2: గద్యబోధన ఉద్దేశం-
ఎ) భాషాజ్ఞానం బి) ఆనందానుభూతి సి) హృదయ ద్రవీకరణ డి) మానసికానందం
సమాధానం: ఎ.
* గద్యంలో గద్యపాఠ్య భేదాలతో పాటు చదవాల్సిన మరో ముఖ్యమైన అంశం గద్య బోధన పద్ధతులు
ఉదా: గద్య పాఠ్య భేదాలు-
ఎ) 8 బి) 6 సి) 11 డి) 14
సమాధానం: డి.
* ఉపాధ్యాయుడు గద్య బోధనలో అంశాన్ని 'రసభావ' ప్రకటనాత్మకంగా ఆవిష్కరించే పద్ధతి
ఎ) వాస్తవిక పద్ధతి బి) ఉపన్యాస పద్ధతి సి) సాహిత్య పద్ధతి డి) నిగమన పద్ధతి
సమాధానం: సి.
* గద్యబోధనలో విద్యార్థులు చివరగా చదవాల్సిన అంశం గద్య బోధనా క్రమం
ఉదా: గద్య పాఠ్యాంశ తరగతి నిర్వహణలో సంధి, సమాస, అర్థసంగ్రహణ సోపానాల తర్వాత నిర్వహింపబడే సోపానం
ఎ) ఆదర్శ పఠనం బి) చర్చ సి) రచయిత పరిచయం డి) ఇంటిపని
సమాధానం: బి.
* ఈ అధ్యాయంలో గద్య బోధన తర్వాత దృష్టి సారించాల్సిన మరో ఉప విభాగం 'వ్యాకరణ బోధన'.ఇందులో వ్యాకరణం అంటే ఏమిటి?, దాని ఆవశ్యకత, ఉద్దేశ్యాలేమిటి అనే అంశాలను చదవాల్సి ఉంటుంది.
ఉదా: 'ప్రయోగ శరణమ్ వ్యాకరణమ్' అంటే-
ఎ) ప్రజల వాడుకలో ఉన్న భాషయే వ్యాకరణ నిర్మాణానికి శరణ్యం
బి) శిష్టులైన వారి వాడుకలో ఉన్న భాషయే వ్యాకర్తకు శరణ్యం
సి) వ్యాకరణ నిర్మాణానికి, ప్రామాణిక కవుల ప్రయోగాలే శరణ్యం
డి) వ్యాకర్తచే ప్రయోగించదగినదని శాసింపబడిన ప్రామాణిక భాషయే శరణ్యం
సమాధానం: ఎ.
* వ్యాకరణ బోధనలో అభ్యర్థులు చదవాల్సిన మరో ముఖ్యాంశం - వ్యాకరణంలోని రకాలు
ఉదా: చిన్నయసూరి 'బాలవ్యాకరణం' ఏ కోవకు చెందింది?
ఎ) తులనాత్మక వ్యాకరణం బి) చరిత్రాత్మక వ్యాకరణం
సి) వర్ణనాత్మక వ్యాకరణం డి) విశ్లేషణాత్మక వ్యాకరణం
సమాధానం: సి.
* వ్యాకరణ బోధనలో చివరగా అభ్యర్థులు దృష్టి సారించాల్సిన వాటిలో ముఖ్యమైనవి - దశానుగుణమైన వ్యాకరణ బోధన, బోధనా పద్ధతులు, వ్యాకరణ బోధనాక్రమం.
ఉదా.1: 6వ తరగతి వ్యాకరణ నియమాలను ఏ రీతిలో బోధించవచ్చు?
ఎ) ప్రాయోగిక వ్యాకరణ బోధన బి) నైమిత్తిక వ్యాకరణ బోధన
సి) రూపాత్మక వ్యాకరణ బోధన డి) నాటకీయ వ్యాకరణ బోధన
సమాధానం: బి.
ఉదా.2: వ్యాకరణ బోధనలో ఉపయోగించే ఉత్తమ బోధన పద్ధతి-
ఎ) అనుమానోపపత్తి పద్ధతి బి) నిగమోపపత్తి పద్ధతి
సి) సూత్రపద్ధతి డి) సాంప్రదాయిక పద్ధతి
సమాధానం: ఎ.
